Darphane’nin yurtdışı piyasada satışını amaçladığı hatıra paraların tasarım ve dağıtım süreçlerinde birlikte çalıştığı şirketlerden biridir. 1990’ların ikinci yarısından sonra Alman MDM firması ile işbirliği kapsamında hatıra paralar üretildi.
Türkiye Cumhuriyeti paralarının motiflerini üreten sanatçıların listesini derlemeye çalıştık.
Madeni paraların çoğu, Darphane bünyesindeki sanatçılar tarafından üretildiyse de, Cumhuriyetin erken dönemlerinde yabancı danışmanlardan hizmet alındı, zaman zaman da açılan yarışmalara katılan sanatkarların çalışmaları hatıra ve tedavül paralarında yer buldu.
(parantez içinde verilen tarih, sanatçının tasarımının kullanıldığı ilk çalışmanın tedavüle çıktığı yıldır.)
*Listede bazı madeni paraların ve pek çok banknotun desenlerini üreten sanatkarın ismi eksiktir. İsimler gün ışığına çıktıkça liste güncellenecektir.
1982 Yılı İspanya FIFA Dünya Kupası Hatıra Paraları serisi çoğu paranın desenlerini, hocası Namık Bayık ile birlikte gerçekleştirdi.
1967’de girdiği Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Grafik Sanatlar Bölümü’nden 1972 yılında mezun oldu.
Prof. Emin Barın‘ın danışmanlığı altında “Türk Yazma Eserlerde Grafik Düzen ve Çağdaş Kitap Grafiği” başlıklı yeterlilik tezi ile 1982’de Yardımcı Doçent oldu. 1999’da kendi isteğiyle emekli oluncaya kadar Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’ndeki görevini sürdürdü. Ardından 2000-2007 yıllarında Maltepe Üniversitesi ve 2007-2020 arasında Doğuş Üniversitesi’nin Güzel Sanatlar Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak akademik hayatına devam etti.
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nin halen kullandığı amblemini tasarladı.
8 farklı yazı karakteri ailesi tasarlayan Taşcı, 1.000’e yakın fontun da Türkçe düzenlemelerini gerçekleştirdi. Tasarladığı yazı karakterleri uluslararası font sitelerinde yer almaya devam etmektedir.
kaynak:https://www.abdullahtasci.com.tr/whoisabdullahtasci
*Namık Bayık ve Emin Barın’ın bir diğer öğrencisi Etem Çalışkan da Atatürk’ün doğumunun yüzüncü yılı hatıra paralarını tasarladı.
* Cumhuriyet dönemi Türk paralarında desenleri bulunan diğer sanatçıların listesi için tıklayın.
1982 Yılı İspanya FIFA Dünya Kupası Hatıra Paraları serisi çoğu paranın desenlerini, öğrencisi Abdullah Taşçı ile birlikte gerçekleştirdi.
Prof. Emin Barın ve Namık Bayık’ın bir diğer öğrencisi Etem Çalışkan da Atatürk’ün doğumunun yüzüncü yılı hatıra paralarını tasarladı.
1949’da İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (İDGSA), Dekoratif Sanatlar Bölümü, Afiş atölyesinden mezun oldu.
1982’den itibaren Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi grafik ana sanat dalı başkanı olarak görevini sürdürdü. Grafik çalışmalarının yanı sıra suluboya tekniği ağırlık olmak üzere temasını doğadan seçtiği çalışmalar yanında, zaman zaman soyut çalışmalar gerçekleştirmiştir.
https://arhm.ktb.gov.tr/artists/detail/2240/namik-bayik-1926-1992
* Türk paralarının tasarımında emeği geçen diğer sanatçılar için tıklayın.
“Atatürk’ün doğumunun 100. yılı” hatıra parasının desen tasarımını gerçekleştiren sanatçıdır. (rölyef ve kalıp uygulaması Hakkı Baha Çavuşgil tarafından geçekleştirildi).
İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Afiş Bölümünde yükseköğrenim gören sanatçı, 1947 yılı tedavül paralarının desenlerini üreten Prof. Emin Barın‘ın ve aynı zamanda 1982 Dünya Kupası hatıra paralarının birkaçını tasarlayan Prof. Namık Bayık’ın öğrencisidir.
Kişisel websayfasından kısa özgeçmişi:
“Gazeteci, ressam, hattat.
1928’de Tarsus’un Göçük Köyü’nde doğdu. İlk ve Ortaöğrenimini Mersin’de tamamladı. Yükseköğrenimini İstanbul Güzel sanatlar Akademisi Afis Bölümü’nde yaptı.
Prof. Sabri Berkel’den desen, Prof. Emin Barın’dan yazı, Prof. Namık Bayık’tan afiş ve grafik dersleri aldı. Anıtkabir’deki yazıtların yazılmasında Prof. Barın’a yardımcı oldu.
Gazeteciliğe 1954’te Yeni Sabah gazetesinde ressam-kaligraf olarak başladı. Zafer, Öncü, Dünya, Aksam, Milliyet, Hürriyet gazetelerinde çalıştı. Kitap kapakları, afişler yaptı. Atatürk’ün 100. doğum yılı afişleri bastı.”
* Cumhuriyet paralarında tasarımları bulunan diğer sanatçılar için tıklayın.
Yazı üst resmi kaynak: https://yurthaberleri.net/haber/etem-caliskandan-ataturk-portreleri-sergisi-haberi-1368.html
ilave okuma: https://www.isk.org.tr/etem-caliskan
1947 yılında tedavüle verilen 1 Lira ile 50 Kuruşların desenlerini üreten hattat, mücellit ve grafik sanatçısıdır.
Aynı zamanda Anıtkabir’de mozole girişinde kendi oluşturduğu fontla Atatürk’ün Gençliğe Hitabını ve 10. Yıl Nutku’nun kabartma yazılarını hazırlayan Prof. Emin Barın, Bolu’lu hattat ve mücellit Mehmed Tevfik Efendi’nin oğlu olarak 2 Haziran 1913’te dünyaya geldi.
Resme olan ilgisi sayesinde 1934’te sınavla Ankara Gazi Terbiye Enstitüsü’nde Resim-İş Bölümü’ne girdi. 1936’da Maarif Vekaleti’nin (Milli Eğitim Bakanlığı) açtığı sınavla Almanya’ya gitme hakkı kazandı. Güzel Sanatlar Akademisi Türk Süsleme Sanatları Bölümünde staj aldıktan sonra 1938’de Prof. Dorfner’den ciltçilik eğitimi aldı. 1939’da Leipzig Kitapçılık ve Matbaacılık Akademisi’ne girdi. Profesör Thiemann’dan modern yazı, Profesör Wiemeler’den ciltçilik eğitimi aldı.
İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla yurda dönüp askerlik görevini tamamladı. Yarım kalan ihtisasını tamamlamak üzere 1941’de Leipzig’e dönen Emin Barın, 1943’te eğitimini tamamlayarak yurdu döndü. Güzel Sanatlar Akademisi Dekoratif Sanatlar Bölümü’nde öğretim görevlisi oldu.
1946 yılında, yeni madeni paraların yazılarını yazmakla görevlendirildi. İstanbul’un 500. Fetih Yıldönümü kutlamaları kapsamında, Topkapı, Eyüp Sultan ve Galata Kulesi gibi önemli mekanlara 10 büyük kitabe hazırladı.
1953’te Anıtkabir Şeref Holü girişinde ve 10 kulede bulunan kitabeleri hazırladı (konuya dair ayrıntılı bir yazı).
1955’te Güzel Sanatlar Akademi’sinde Dekoratif Sanatlar Bölümünde Yazı ve Cilt Atölyesini kurdu.
Prof. Emin Barın, Anıtkabir kitabelerinin yapımı sırasında asistanı olan Etem Çalışkan‘ın ve aynı zamanda Abdullah Taşçı‘nın hocasıdır. Güzel Sanatlar Akademisi’nde Namık Bayık ve Vedat Ömer Ar ile aynı dönemlerde hocalık yaptı.
* Cumhuriyet dönemi paralarının tasarımında emeği geçen diğer sanatçılar için tıklayın.
Kapak fotoğrafı: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Geleneksel Türk Sanatları Bölümü sanal sergisi
100 Kuruş 1934 tasarımı için açılan yarışmada; jüri, yazı tarafı için Güzel Sanatlar Akademisi öğretmenlerinden Vedat Ömer Ar’ın, tura yüzünde kullanılacak Mustafa Kemal rölyefi için de birinciliğe Mesrur İzzet Bey‘in tasarımını seçmiş ve her ikisine biner lira ödül verdiyse de, Ressam Ali Cemal Bey‘in çalışmaları da ikincilik alarak Ankara’ya gönderilmeye layık görüldü. 26 Ekim 1934 tarihli Zaman Gazetesi röportajına göre; Maliye Bakanlığı ve konunun ilgilileri, parada kullanılmak üzere Ali Cemal Bey’in yazı ve tura yüzleri desenlerini tercih etti.
Vedat Ömer Ar’ın birinci seçilen 100 Kuruş yazı yüzü desenine maalesef ulaşabilmiş değiliz.
Vedat Ömer Ar, Güzel Sanatlar Akademisi (günümüzde Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) Afiş Bölümü mezunudur. Ardından Fransa’da uygulamalı sanatlar eğitimi aldı, yurda döndüğünde Güzel Sanatlar Akademisinde Prof. Emin Barın, ve Namık Bayık ile aynı dönemlerde seramik hocalığı yaptı.
Seramik, dekor, afiş, animasyon alanlarında çalışmalar yaptı, çeşitli film, reklam ve belgeselin yapımcılığını gerçekleştirdi.[1]
1935’teki 7. Yerli Mallar Sergisi’nde Ulusal Endüstri Birliği’nin (Milli Sanayi Birliği) açtığı pavyonda, ülke ekonomisini anlatan, Art Deco tarzı fontlar kullandığı on vitrinin dekorasyonu beğeni topladı. 1936 yılında İzmir Fuarı İstanbul ve Deri İşleri Pavyonu, 1938 yılında 10. Yerli Mallar Sergisi’nde İş Bankası Pavyonu, 1944 İzmir Fuarı Reasürans Pavyonu’nu tasarlamış ve 1949 yılında İstanbul Sergisi’nde de yer aldı[3].
Şehir tiyatrolarında dekoratörlük de yapan sanatçı, 1938’de, bir sonraki yıl New York fuarında gösterilmek üzere senaryosunu Abidin Dino’nun yazdığı “Türkiye’de Beş Dakika” filminin yönetmenliğini yaptı[2].
1947’de ilk Türk animasyonu olan “Zeybek Oyunu”nu hazırladı. GSA’da animasyon dersleri de verdi. 1948 – 1970 yılları arasında kendi şirketi Filmar’da üç yüzden fazla reklam filmi üretti.
1982’de Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nden Onur Ödülü alan sanatçı 12 Mart 2001’de, 94 yaşında İstanbul’da vefat etti.
İstanbul Resim Heykel Müzesindeki eseri
* Türk paralarının tasarımında çalışmaları bulunan diğer sanatçılar için tıklayın.
[1] Hande Kura:”Bir Sanatçı: Vedat Ar”, Seramik Dünyası Mart-Nisan 1996, Sayı:17, Sf.16–21,İstanbul
[2] Buralı Belgeseller: Türkiye’de Belgeselin 100 Yıllık Retrospektifi
[3] http://www.etsm.org.tr/etsm/index.php?r=kronoloji/view&id=297
