Etiket: yarışma

Para Tasarımı Yarışmaları

Darphane Yarışmaları

1927’de 1. Emisyon banknotların tasarımı için yarışma açılması gündeme geldi ancak muhtemelen sürecin hızlı ilerlemesi için Ressam Ali Sami Boyar görevlendirildi. *1

Darphane, Cumhuriyet’in Latin harfli ilk tedavül paralarının tasarımı için açtığı 1934 tarihli yarışma ile başlayarak, tedavül ya da hatıra paraların tasarımı için zaman zaman yarışmalar düzenler.

  • 1934 Yılında Gümüş 25, 50 ve 100 Kuruş ile daha ufak değerdeki nikel paraların tasarımı için iki ayrı yarışma düzenlendi.
    • 100 Kuruş parasının tura yüzüne Ahmet Mesrur Durum‘un Atatürk portesi, yazı yüzünde ise Vedat Ömer Ar‘ın tasarımı seçildi. (ancak parada ikinci seçilen Ali Cemal Bey‘in kalıpları tercih edildi)
    • Küpronikel ufaklıklar için düzenlenen yarışma sonucunda Ressam Mazhar Nazım Bey‘in 10 Kuruş deseni ile Mimar Nureddin Bey‘in Türkiye Cümhuriyeti ibareli, hilal ve yıldızlı deseninin seçildiği 24 Eylül 1934 tarihli gazetelerde duyuruldu.

 

  • 1998’de TEMA Vakfı ile ortaklaşa düzenlenen “Türkiye Çöl Olmasın” temalı hatıra para yarışmasında Seçkin Pirim‘in eseri seçildi.
  • Cumhuriyet’in 75. yılı temalı hatıra para yarışmasında birincilik ödülünü “Cumhuriyet ve Gençlik” eseri ile Ahmet Şimşek kazandı.
  • 2006 yılı Nevruz Kutlamaları konulu hatıra para yarışmasına katılan eserlerden hiçbiri birinciliğe layık görülmedi, basılan hatıra parada ikincilik kazanan iki eserden Buket Esener‘in çalışması ve üçüncülük kazanan Betül Uğurlu‘nun deseni kullanıldı. İkinciliği paylaşan Ahmet Şimşek‘in çalışması tercih edilmedi.
  • 2007 yılında Mevlananın 800. Doğum Yılı olması münasebetiyle UNESCO’nun da bu temada hatıra madalyonlar basılması kararıyla açılan yarışmada Ayşe Şirin, Leman Kalay ve Sesil Beatris Kalaycıyan‘ın eserleri ayrı ayrı birer hatıra parada kullanıldı.
  • 2008 yılında, 2005’te paradan altı sıfır atılması ile oluşan Yeni Türk Lirasından Yeni ibaresinin kaldırılması sonrası tedavüle verilecek paraların tasarımı için yarışma açıldı.
    • 1 Kuruşlukların yazı yüzü için Alptekin Bayram‘ın deseni,
    • 5 Kuruş yazı tarafı için Aslı Kaya‘nın çalışması,
    • 10 ve 25 Kuruş ile 1 Liranın yazı yüzleri içinse Barış Kara‘nın eserleri seçildi.
Hayatın Kaynağı Su kazanan desenler
  • 2014 yılında Türkiye – Polonya Diplomatik İlişkilerinin 600. yılı dolayısıyla organize edilen etkinlikler kapsamında iki ülkede bu tema üzerine hatıra para basıldı. Darphane, hatıra parada kullanılacak desenler için yarışma açarak,
  • 2015 yılında satışa çıkacak “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra paraların tasarımı yarışmasının sonuçları 29/08/2014 tarih ve 2014-21 sayılı Darphane Bülteninde şu şekilde duyuruldu:
    • “Seçici Kurulu 26 Ağustos 2014 tarihinde toplanarak hatıra para tasarım yarışmasına katılan tasarımları değerlendirerek sonuçlandırmıştır. Buna göre, söz konusu tasarımlardan birinciliğe değer bir çalışma bulunamamış, ikinciliğe 150214BM rumuzlu Burcu ERDEN ile 170208CH rumuzlu Meryem Hüsna ÇELİK’in tasarımları, üçüncülüğe ise 283201AA rumuzlu Baki ALBAYRAK ile 197519SO rumuzlu Varol TOPAÇ’ın tasarımları değer görülmüştür.”
Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasının 100. Yılı vesilesiyle Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen hatıra para tasarım yarışmasının kazanan tasarımlar

[1] Cumhuriyet Gazetesine Göre Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Kâğıt Paralarının Basım Serüveni, Melek Öksüz, Tarih Dergisi – Turkish Journal of History, 81 (2023/3): 63-120

“Hayatın Kaynağı Su ve Küresel Isınma” temalı hatıra para tasarımı yarışması

2009 yılında açılan “Hayatın Kaynağı Su ve Küresel Isınma” konulu yarışma sonucunda dört çalışma ödüle layık görülmüştür.

Darphane websayfasından duyurulan metinden:

Hayatın Kaynağı Su – 1

Zeynep DOĞAN’ın çalışması birinciliğe değer görülmüştür.

Küresel ısınmayı, insandaki değişimle anlatan bu çalışmada; insanın bir yüzü yaşam, gençlik ve doğanın canlılığını ifade ederken, diğer yanı yaşlılılğı sembolize eden çatlamayı, susuzluğu, çoraklığı yani doğanın ölümünü ifade eder. Böylelikle doğanın yaşam ve ölümü insanda vücut bulur.

 

Hayatın Kaynağı Su – 2

Mustafa AKINCI’nın çalışması ikinciliğe değer görülmüştür.

Küresel ısınmayı tetikleyen unsurların başında, fosil yakıtların atmosfere salınımı olduğunu düşünen sanatçı; paranın bir yüzünde termik santral bacalarının çıkardığı ve gökyüzünü saran dumanları, bu atmosferin doğal sonucu olan çölleşme, kurumuş ağaçlar ve yaşamı sonlanmış hayvan kalıntısını kullanmıştır.

Paranın diğer yüzünde ise; yaşamın bittiği bir yerde; kurumuş, çatlamış bir toprakta yaşamın yeniden “filizlenmesi” için ihtiyaç duyulan “bir damla su” çalışılmış, damla imajını daha iyi vurgulamak için kompozisyonun etrafında su damlalarından oluşan bir bordür tasarlanmıştır.

Hayatın Kaynağı Su – 3

Seranay ŞAHİN’in çalışması üçüncülüğe değer görülmüştür.

Son dönemlerde hızlı nüfus artışı, toplumlardaki tüketim eğiliminin artması ve bilinçsizce doğal kaynakları tüketmesi, su kaynaklarının giderek yok olması, karbondioksit ve metan gazlarının atmosfere salınımı, buna bağlı olarak küresel sıcaklığın artması nedeniyle uzmanlar hiçbir önlem alınmadığı takdirde bu yüzyıl sonunda küresel sıcaklığın ortalama 2 derece artacağını, dünyamızı bu savurganlıkla kullanmaya devam edersek yarısının sular altında kalacağını, diğer yarısının da kuraklaşarak çölleşeceğini ifade etmektedir.

Tehlikenin bu kadar yakın olması nedeniyle durumun ciddiyetini, acil farkındalık ve bilinç gerektiğini vurgulamak isteyen sanatçı; hatıra parayı zamanı gösteren bir saat olarak tasarlamıştır. Saat, dünyanın zamanının ne kadar az kaldığını göstermektedir. Yelkovan ile akrep üst üste geldiğinde yeryüzü tamamen kuruyacak, yaşamsal doğal kaynaklar tükenerek dünya küresel ısınmaya teslim olacaktır. (Hatıra parada su ile gösterilen alan dünyanın sağlıklı durumunu, çatlamış toprak ise küresel ısınmanın dünya üzerinde yarattığı tahribatı simgelemektedir.)

Hayatın Kaynağı Su – 3

Hatice TAZEOĞLU’nun çalışması da yine üçüncülüğe değer görülmüştür.

Dünya iklim sisteminde değişikliklere neden olan küresel ısınmanın etkileri; ekvatordan kutuplara kadar dünyanın her yerinde hissedilmektedir. Tasarımında dünyanın nasıl bir kaos ortamına doğru sürüklendiğini anlatmak isteyen sanatçı, dünyanın üzerine yansıyan, güneş ışıklarının, ortamı kasvetli ve karamsar bir oluşuma sürüklediğini, iç kısmında kalan rengin, ısınmış bir dünyayı ifade ettiğini, dünyanın üzerine doğrudan gelen güneş ışıklarının ise dünya için oluşan bir tehdidin anlatımı olarak ortaya koymaktadır.

1934 Tedavül Para Yarışmaları

Türk paralarında kullanılacak desenlerin seçimi için açılan ilk yarışmalar, 1934’te, Cumhuriyet’in Latin harfli ilk tedavül paralarının tasarımı için düzenlendi.

1933’te kabul edilen yasa ile bastırılacak paraların alaşım ve ağırlıkları tespit edilmişti. Kanunda paraların alaşım ve ağırlıkları tanımlanıyordu:

“Binde 900 ayarında gümüşten darbedilecek 100 Kuruşların 12 gram, 50 Kuruşlukların 6 gram ve 25 Kuruşluk sikkelerin 3 gram ağırlığında olacağı, %75 nikel ile %25 Bakır içeren ufaklıklardan 10 Kuruşların 6 gram, 5 Kuruşlukların 4 gram ve 1 Kuruşların ise 2,5 gram ağırlığında basılacağı kararlaştırılmıştır. 10 Paralık en küçük paralar ise %85 Bakır, %10 Alüminyum ve %5 diğer madenlerden oluşacak bir alaşımdan 2 gram ağırlığında basılacaktır.”

(1934’te çıkan kanunla gümüş paraların saflığı binde 830’a düşürüldü)

 

Gümüş 25, 50 ve 100 Kuruş ile daha ufak değerdeki küpro-nikel paraların tasarımı için iki ayrı yarışma düzenlendi.

Gümüş paralar için açılan yarışmaya 16 sanatçı katıldı.

Toplanan jürinin, 100 Kuruş parasının tura yüzü için Ahmet Mesrur Durum‘un Atatürk portesini, yazı yüzü için ise Vedat Ömer Ar‘ın tasarımını seçtiği ve her iki sanatçıya da 1.000’er Lira ödül verileceği, 26 Ağustos 1934 tarihli gazetelerde ilan edildi.

Yarışmaya yurtdışından kalıplarla yabancı tasarımların katıldığı (*1), seçilen tasarımların yeterince modern olmadığı (*2) yönünde eleştirilere ek olarak, eserleri seçilmeyen ancak başvuru zarfı açılmış halde iade olunan Ressam Ali Cemal Bey, “Aslında benim kalıplarımı seçtiler, ancak zarfı açınca, yeterince tanınan bir sanatkar olmadığımı düşünüp kararlarını değiştirdiler” manasında beyanatlar verdi. (29 Ağustos 1934 tarihli Cumhuriyet Başsayfa ve sf. 5. ayrıca 1 Eylül 1934 tarihli Vakit sf 2)

Dönemin Maliye Bakanlığı, 1 Eylül tarihinde Son Posta Gazetesinde çıkan açıklamaya göre, Ali Cemal Bey’in zarfını ihtiyaten açmıştı.

Cumhuriyet Gazetesine 4 Eylül tarihinde ilave açıklamalarda bulunan Ressam Ali Cemal, Darphane Müdürü Fuat Bey ile görüştüğünü ve jürinin usulsüzlük yapmadığına ikna olduğunu, önceki beyanlarının düzeltilmesi gerektiğini ifade etti.

Yine de, 26 Ekim 1934 tarihli Zaman Gazetesi haberine göre “alakadar makamat“, 100 Kuruş için, birinciliğe seçilen tasarımlarla birlikte Ankara’ya gönderilen ve Ressam Ali Cemal Bey’e ait desenlerin kullanılmasını tercih etti. Desenler Ali Cemal Bey’den 500 Lira karşılığında satın alındı.

Basılacak paralar için gerekli gümüş eksikliğinden (*5), paraların basımı aylara yayıldı.

Nikel 10, 5 ve 1 Kuruşlar için açılan müsabaka sonucu da 24 Eylül’de gazetelerde ilan edildi. Ressam Mazhar Nazım Bey‘in ve Mimar Nurettin Bey‘in eserleri birinci seçilerek Maliye Bakanlığı’na gönderildiği duyuruldu ancak gümüş sikkelerin darbı 1935’e sarktığından, yarışmada seçilen tasarımlar tedavüle verilecek küpronikel paralarda kullanılmadı.

Küpronikel ufaklıklardan 10 Paralık, yarışmalara dahil edilmedi. Sikkede kullanılacağı daha birinci yarışma sonucuyla birlikte duyurulan ve Mesrur İzzet Bey‘e ait olan tasarımın Maliye Bakanlığınca kabul gördüğü, ancak önce gümüş paraların basılacağı ilan edildi. Bu değerdeki ilk cumhuriyet sikkesi, 1934’te gazetelerde fotoğrafı yayımlanan veya tarifi yapılan desenden farklı biçimde, 1937’de gazetelerde yer aldı. Nihayet, 1940’ta tedavüle verildi.

16 Ağustos 1935 tarihli Son Posta Gazetesi (sf.2) Bahsedilen “İngiliz Mütehassıs” Percy Metcalfe’tir.

100 Kuruşların basımı, gümüş hammadde eksikliği ve makine sorunları *6) gibi nedenlerle 1935’e sarktı ve İngiliz Kraliyet Darphanesi ile kurulan ilişkiler neticesinde hammadde ve makine alımının yanı sıra tasarım desteği de alındı; nihayetinde hem gümüş paralar hem de küpronikel ufaklıklar için Percy Metcalfe‘in 1935 baharında ürettiği tasarımlar kullanıldı.

[1] 8 Eylül 1934 tarihli Zaman Gazetesi

[2] 19 Ağustos 1934 tarihli Son Posta Gaztesi’nde 2. sayfadan verilen “Resim Sahtekarlığı Mı? – Darphane Müdürlüğü Bir ihbar Üzerine Tahkikat Yapmıya Başladı” başlıklı haber.

[3] 29 Ağustos 1934 tarihli Cumhuriyet gazetesi başsayfadan verilen “Yeni gümüş paralar; Paralann şekli için sanatkarlar arasında açılan müsabakada usulsüzlükler mi yapılmış?” başlıklı haberde Heykeltraş Nermin Faruki Nejat Hanım ve Ressam Ali Cemal Bey’in yorumları

[4] 30 Ağustos 1934 tarihli Cumhuriyet gazetesi ikinci sayfadaki “Maliye Müsteşarı İtirazlara Cevap Veriyor” başlıklı haberde Faik Bey’in demeci.

[5] 30 Eylül tarihli Milliyet gazetesinde çıkan “San’atkarlarımızı itham altına sokan garip ihbar; Para müsabakası için açılan müsabakaya muvazaalı resimler mi verilmiş” başlıklı haber.

[6] 9 Eylül ’34 tarihli Son Posta haberi

[7] 18 Ekim ’34 tarihli Yeni Mersin Gazetesi haberi. “…Darphane on seneden beri ihmal edildiği için hazırlık ilerledikçe bazı noksanlar ortaya çıkmaktadır…”

Varol Topaç

Darphane’nin 2014’te düzenlediği “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra para tasarım yarışmasında, siper savaşlarında oluşan mermi öbeği kompozisyonuna sahip eseriyle ödül alan sanatçıdır.

Aynı yarışmada ödül alan diğer sanatçılar:

Upcycle İstanbul‘dan alıntılanan özgeçmişi:

1967 yılında Ankara’da doğdu. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü’nde Lisans, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Heykel Anasanat Dalı’nda yüksek lisans yapan sanatçı, 1999 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümünde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaya başladı.
2001 -2006 Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümüne Araştırma Görevlisi olarak atandı.
2006 -2012 Mustafa Kemal Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümünde Öğretim elemanı olarak çalıştı.
Çalışmalarına Kültür ve Turizm Bakanlığı İzmir Resim ve Heykel Müzesi Müdür Yardımcısı – heykeltıraş olarak devam etmektedir.

4 kişisel sergi açan ve 14 ödülü bulunan sanatçının; 1996 -1999- 2007 ve 2008 yıllarında kazandığı Kültür Bakanlığı “Devlet Heykel Yarışması Başarı Ödülleri” , 2007 yılında “ Tahran Uluslararası Heykel Sempozyumunda Dördüncülük Ödülü” , 2011 yılında Çin’ de Tsinghua Üniversitesi 100. Kuruluş yıldönümü 100 Heykel proje yarışması (Kampüs anıtsal Uygulama Ödülü), 2014 yılında Fransa’ da Uluslar arası Saman – Ot Heykel yarışmasında 2.lik ve halk ödülü ve Almanya’ da düzenlenen NordArt2017 çağdaş sanat sergisinde Public choice ödülünü kazanmıştır. Ulusal ve uluslar arası onlarca karma sergiye katılmıştır.

*https://www.instagram.com/p/B95F2KYAywE

Baki Albayrak

2014 yılında düzenlenen “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra para tasarım yarışmasında ödül almıştır.

Aynı yarışmada ödül alan diğer sanatçılar:

*Hangi sanatçının deseninin hangi hatıra parada kullanıldığı ayrıntısı Darphane duyurusunda belirtilmemiştir.

Meryem Hüsna Çelik

2014 yılında düzenlenen “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra para tasarım yarışmasında, Nusret Mayın Gemisi ve Çanakkale Boğazı’nda mayınlardan oluşan kompozisyon ile ikincilik ödülü alan eserin sahibidir.

Aynı yarışmada ödül alan diğer sanatçılar:

*https://www.instagram.com/p/Cp7FFNttD6F

Burcu Erden

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Heykel bölümünde lisans, yüksek lisans ve doktorasını tamamlayan sanatçı, “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra para tasarım yarışmasında ikincilik ödülü alan eserden birinin sahibidir.

Aynı yarışmada ödül alan diğer sanatçılar:

*Hangi sanatçının deseninin hangi hatıra parada kullanıldığı ayrıntısı Darphane duyurusunda belirtilmemiştir.

Özgür Soyyılmaz

“Türkiye – Polonya Diplomatik İlişkilerinin 600. Yılı” temalı hatıra paranın desen sahiplerinden biridir.

Desenleri yarışma ile belirlenen paranın bir yüzü için Özgür Soyyılmaz’ın, diğer yüzü için ise Furkan Payas‘ın tasarımı seçilmiştir.

Darphane’nin bastığı hatıra para ile Polonya Merkez Bankası’nın ürettirdiği diğer bir hatıra para takım halinde satışa sunulmuştur.

Polonya ile Türkiyenin diplomatik ilişkileri, 1414 yılında Polonya Kralı Ladislas Jagiello’nun Sultan Mehmet Çelebi’ye iki elçi göndermesi ile başlar. Osmanlı Devleti’nin Polonya’nın 18. yüzyılın sonlarında Prusya, Habsburg (Avusturya) İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu tarafından paylaşılmasını tanımayarak Polonya tarihinde iyilikle yad edilir. Polonya Merkez Bankası’nın bastırdığı parada  Ladislas Jagiello’nun kraliyet mührü ile Tuğra motifi kullanılmış, yayımladıkları basın bülteninde de tarihi dostluğun mihenk taşlarından bahsedilmiştir.

Furkan Payas

“Türkiye – Polonya Diplomatik İlişkilerinin 600. Yılı” temalı hatıra paranın bir yüzünün tasarımcısıdır.

Desenleri yarışma ile belirlenen paranın bir yüzü için Furkan Payas’ın, diğer yüzü için ise Özgür Soyyılmaz‘ın tasarımı seçilmiştir.
Darphane’nin bastığı hatıra para ile Polonya Merkez Bankası’nın ürettirdiği diğer bir hatıra para takım halinde satışa sunulmuştur.

 

Polonya ile Türkiyenin diplomatik ilişkileri, 1414 yılında Polonya Kralı Ladislas Jagiello’nun Sultan Mehmet Çelebi’ye iki elçi göndermesi ile başlar. Osmanlı Devleti’nin Polonya’nın 18. yüzyılın sonlarında Prusya, Habsburg (Avusturya) İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu tarafından paylaşılmasını tanımayarak Polonya tarihinde iyilikle yad edilir. Polonya Merkez Bankası’nın bastırdığı parada  Ladislas Jagiello’nun kraliyet mührü ile Tuğra motifi kullanılmış, yayımladıkları basın bülteninde de tarihi dostluğun mihenk taşlarından bahsedilmiştir.

—

Türk tarafında üretilen paranın tura tarafını tasarlayan Furkan Payas, Selçuk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi heykel bölümü 2013 mezunudur.

2019 HBV Üniversitesinde Heykel Anabilim Dalında Yüksek Lisans Eğitimini tamamlamıştır. Akademik heykel eğitimini, çağdaş dijital heykel uygulamaları ile birleştirerek eserlerinde Pastiş, Parodi ve İroni tarzını yansıtmıştır.

2016 yılından itibaren Kurucu üyesi olduğu ARTEA SANAT Anıtsal Heykel ve Tasarım atölyesinde sanatsal çalışmalarına devam etmektedir.

kaynak: rssanatalani.com/sanatcilar/furkan-payas

Barış Kara

2009 Yılında Tedavüle verilen madeni paralardan 10 ve 25 Kuruş ile 1 Liranın yazı yüzlerini tasarlayan sanatçıdır.

  • 1 Liranın yazı yüzü için seçilen eserin üst tarafında Ay-Yıldız, sarı renkli metalden mamül dış halka içine yerleştirilmiş bitki formlu bordür bulunur. Açık renkli metalden imal edilen orta daire içinde büyük 1 rakamı, altında “Türk Lirası” ibaresi ve etrafında Rumi Motif mevcuttur.
  • 25 Kuruşların yazı tarafının üst yanında Ay yıldız, ortada 25 Kuruş ibaresi ve çevresinde Kufi geçme desen işlenmiştir.
  • 10 Kuruşlada kenara yakın dış çemberde ve ortadaki 10 rakamının zemininde Rumi motif bulunur.

2005’te Türk Lirası’ndan altı sıfır atılarak oluşturulan ve dört yıllık geçiş döneminde kullanılan Yeni Türk Lirası ibaresindeki Yeni kelimesi, 2009’da kaldırıldığında, paraların da yenilenmesi ihtiyacı oluştuğundan. Halka açık bir yarışma düzenlendi. Müsabaka sonucunda 1 Kuruş için Alptekin Bayram‘ın eseri, 5 Kuruş için Aslı Kaya‘nın tasarımı, 10 ve 25 Kuruş ile 1 Lira içinse Barış Kara’nın desenleri seçildi.

*50 Kuruş’un tasarımı Darphane sanatçılarından Nesrin Ekşi‘ye aittir.