Türkiye Cumhuriyeti paralarının motiflerini üreten sanatçıların listesini derlemeye çalıştık.
Madeni ve Kağıt paraların çoğu, Darphane ve Banknot Matbaası bünyesindeki sanatçılar tarafından üretildiyse de, Cumhuriyetin erken dönemlerinde yabancı danışmanlardan hizmet alındı, zaman zaman da açılan yarışmalara katılan sanatkarların çalışmaları hatıra ve tedavül paralarında yer buldu.
Cumhuriyet dönemi paralarının tasarımlarında çalışmaları yer eden sanatçılar:
(parantez içinde verilen tarih, sanatçının tasarımının kullanıldığı ilk çalışmanın tedavüle çıktığı yıldır.)
Birleşmiş Milletler çatısı altında kurulu Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agricultural Organization; FAO) hatıra programı kapsamında, 1970 yılında çıkarılmaya başlanan FAO Hatıra Paraları ilk seri kabul edilebilir.
Darphane’nin kendi duyurularında isimlendirdiği seriler:
1978 Tokat – Zile doğumlu sanatçı, 2006 yılında Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü’nden mezun oldu. 2006 Aralık ayında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nde heykeltraş olarak göreve başladı.
1979 yılında Darphane’de göreve başlayan sanatçı, pek çok tedavül ve hatıra parasının tasarımını gerçekleştirdi.
Güzel Sanatlar Akademisi Heykel bölümünden mezun oldu ve soyut heykel alanında pek çok eser verdi.
Madalya ve gravür sanatları heykeltraşı olarak hizmet verdiği Darphane websayfasından alıntılanan özgeçmişi:
15 Mayıs 1924’te Harput, Elazığ’da doğdu.
İlk ve Orta öğrenimini Çanakkale; Lise öğrenimini Ankara Maliye Meslek Okulu’nda tamamladı.
Askerliğini 21 Ekim 1948’ de 28. Dönem Yedek Subay olarak; Çanakkale’de Teğmen olarak yaptı.
Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde (Mimar Sinan Üniversitesi) Rudolf Belling ve Zühtü Müritoğlu atölyelerinde eğitim görerek, yüksek Heykel Bölümü’nden pekiyi derecede mezun oldu. (22/06/1955)
Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Dekorasyon Süsleme Sanatları Seramik Bölümünü pekiyi dereceyle bitirdi. (05/06/1957)
İtalyan Hükümetince verilen Sanat Araştırma Bursu ile Roma Istituto Centrale Del Restauro da beş yıl restorasyon Müzecilik Kurs ve Araştırmaları yürüttü.
Roma Madalya Sanatları Okulu’nu (14 Temmuz 1962) pekiyi dereceyle bitirdi, para ödülü ve PERFESSIONAMENTO uzmanlık diploması kazandı.
Avrupa’nın çeşitli sanat merkezlerine etüt ve tetkik gezileri gerçekleştirdi.
Mimar Sinan Üniversitesi Doktora ile eşdeğer sanatta yeterlilik diploması kazandı (1985)
Sergiler ve Etkinlikler:
İstanbul Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü kazı kurulunda Heykel Restorasyon görevlisi
Seramik Sergisi Beyrut
Türkiye sathı üzerinde yedi dönem arkeolojik ve sanat araştırmaları, kalıntıların, restorasyon görevlisi (1954)
Türk dili araştırmaları: Türk Dil Kurumu’na asil üye seçiliş.(1954)
Arkeoloji bilimsel kurulunca Side, Perge Antik şehirlerinde restorasyon çalışmaları.
Side müzesinin yapım ve yerleşiminde Heykel ve Kabartmaların restorasyonu görevlisi.
Yurt dışında Karma Sergilere katılış San Francisco, Los Angeles, Sao Paolo Boston, Philadelphia.
Resim Heykel müzesinde iki eserin alınması.
Roma sergisi sarayında özel galeride kişisel heykel sergisi.
Roma , Milano, Floransa, Spoleto, Venedik Sergileri
İtalyan Hükümetince Türkiye’de Ayasofya Müzesinin antik kapıları kabarmalarının restorasyonu ve araştırma görevlisi.
Prof Baiardi, Giannone, Drei Atelyelerinde çelik üzerinde gravür ve madalya çalışmaları.
Brüksel ve Paris’te karma sergiler
Viçenza’da seramik masklar sergisi (1963).
Yurda dönüş ve heykel çalışmaları Trakya Üniversitesi Çanakkale Y.M.OK. Seramik Bölümü öğretim görevlisi .
İstanbul Büyükşehir Galerisinde 5’ler sergisi 1975
1980-81 Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümünde öğretim görevlisi olarak Madalyon Atelyesini başlattı.
Mimar Sinan Üniversitesi Öğretim elemanları ile karma çağdaş heykel sergisi
Ödülleri:
Devlet Resim Heykel sergisi birincilik ödülü
Ravenna Uluslararası Resim yarışmasında ödül (30 Ağustos 1959)
Civilavekhia – Necropol kazılarına katılmış restorasyon başarı belgesi.
Deruta da seramik sergisi ve büyük ödül. Evren kompozisyonu.
Spoleto International plastik sanatlar sergisinde Kızgın Atlar rölyefi birincilik ödülü.
Firenze 1964 Enternasyonal plastik sanatlar sergisi ödülü. (Adem ile Havva)
Büyük Şehir Belediyesi Demokrasi ve Laiklik Anıtı yarışması ödülü. (Bahsi geçen heykel, İstanbul, Unkapanı İBB Binasının karşısındaki Saraçhane Parkı’ndadır)
1996 Unesco Türkiye Örgütü 50 yılın Türk sanatkarları plaketi.
Darphane’deki Çalışmaları:
1981 Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılı Yarım (½) ve 1 Lira gümüş ve altın dört adet hatıra para (*1)
1981 FAO Besin Günü tura
1981 FAO Besin Günü yazı – stilize bir ana keçi ve emzirdiği iki oğlak
1982 – Hicretin 15. yy yazı
1982 – Hicretin 15. yy tura
1982 Dünya İzcilik 75. yılı 3.000 Lira yazı yüzü
1485 – 1985 Turgut Reis’in Doğumunun 500. yılı
1985 – Turgut Reis 5000 Lira
1986 Dünya Futbol Şampiyonası – Meksika (kaktüs figürlü gümüş ve altın, ayrıca futbolcu figürlü gümüş, toplam 3 hatıra para)
1986 Mehmet Akif Ersoy 50. Ölüm Yılı
1987 Ormancılığımızın 130 Yılı, “Yeşili Yaşat, Ormanı Koru” sloganlı biri gümüş, biri altın iki hatıra para
1988 Kış Olimpiyatları – Calgary, Kanada
1988 Yaz Olimpiyatları – Seul, Güney Kore
1988 Mavi Haliç, Büyük İstanbul Çevre Koruma Projesi, altın ve gümüş iki hatıra para
1989 İstanbul Metrosu
1989 Mimar Sinan 400. Anma Yılı (1.000 Liralık küpro-nikel, 20.000 Liralık gümüş ve 200.000 Liralık altın)
Mimar Sinan 400. Anma Yılı
1990 Çanakkale Zaferi 75. Yıl gümüş ve altın iki hatıra para
1990 Parlamenter Demokraside 70. Yıl gümüş ve altın iki hatıra para
1990 Dünya Futbol Şampiyonası – İtalya (Romus & Romülüs’ü emziren kurt figürlü ve top süren bir futbolcu desenli iki gümüş para)
1991 Mozart 200. Ölüm Yılı – Saraydan Kız Kaçırma Operası – Topkapı Sarayı
1992 500 Years of Peace and Harmony – Turkish Jews (Sefarad Yahudileri Göçü’nün 500. Yıldönümü, küpronikel, gümüş ve altın)
1992 Cioacchino Rossini 200. Doğum Yılı
1992 Muhsin Ertuğrul 100. Doğum Yılı
1993 Türkiye Kızılay Derneği 125. Yıl (gümüş ve altın iki hatıra para)
Kurtuluş Savaşı sırasında, Batı Cephesinde yedek subay olan Etem Tem, fotoğraf makinesine sahip olması sayesinde, cephede ayrıca savaş fotoğrafçısı olarak da görev aldı. Kurtuluş savaşının bitiminden, ölümüne kadar Mustafa Kemal Atatürk’ün özel fotoğrafçılığını yaptı.
Nümizmatik literatüre bağlantısı, özellikle Büyük Taarruz sırasında Kocatepe’de çektiği Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın ikonik fotoğrafı sebebiyledir. Bahsi geçen fotoğraf karesi, acmonital 2½ ve daha sonra alüminyum 10 Liralarda, ayrıca daha pek çok madalya, heykel ve desene referans oluşturdu.
Etem Tem’in Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’yı Kocatepe’de fotoğrafladığı ünlü kare
