Etiket: Nesrin Ekşi

Cumhuriyet Dönemi Paralarında Tasarımları Bulunan Sanatçılar

Türkiye Cumhuriyeti paralarının motiflerini üreten sanatçıların listesini derlemeye çalıştık.

Madeni ve Kağıt paraların çoğu, Darphane ve Banknot Matbaası  bünyesindeki sanatçılar tarafından üretildiyse de, Cumhuriyetin erken dönemlerinde yabancı danışmanlardan hizmet alındı, zaman zaman da açılan yarışmalara katılan sanatkarların çalışmaları hatıra ve tedavül paralarında yer buldu.

Cumhuriyet dönemi paralarının tasarımlarında çalışmaları yer eden sanatçılar:

(parantez içinde verilen tarih, sanatçının tasarımının kullanıldığı ilk çalışmanın tedavüle çıktığı yıldır.)

Yarışmalara katılıp, eserleri derece alan, ancak desenleri kullanılmayan sanatçılar:

Eserleri, dolaylı olarak paralarda yer alan sanatçılar:

*Listede bazı madeni paraların ve pek çok banknotun desenlerini üreten sanatkarın ismi eksiktir. İsimler gün ışığına çıktıkça liste güncellenecektir.

kapak fotoğrafı: Darphane GM 2018 Faaliyet Raporu

Hatıra Para Serileri

Aynı zamanda birkaç adet paranın birlikte sunulduğu setlerden farklı olarak, Darphane’nin satışa çıkardığı hatıra paralar dönem dönem aynı konuyu kapsayan, ancak yıllara yayılan bir seri halinde üretilir.

Birleşmiş Milletler çatısı altında kurulu Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agricultural Organization; FAO) hatıra programı kapsamında, 1970 yılında çıkarılmaya başlanan FAO Hatıra Paraları ilk seri kabul edilebilir.

Darphane’nin kendi duyurularında isimlendirdiği seriler:

  1. Korunan Doğa (1995)
  2. Gemiler ve Kaşifler (1995)
  3. İpek Yolu (1997)
  4. İstanbul Kültür Varlıkları (1997)
  5. EURO (1997)
  6. Cumhuriyet’in Kadın İlkleri (2000)
  7. Antik Kentler (2000)
  8. Geleneksel Türk Tiyatrosu (2000)
  9. Geleneksel Türk El Sanatları (2001)
  10. Olimpiyat Oyunları (2002)
  11. Kültür Varlıkları (2005)
  12. Anadolu Medeniyetleri (2007)
  13. Anadolu’yu Aydınlatanlar (2008)
  14. Deniz Fenerleri (2008)
  15. Yedi Bölge, Yedi Şehir (2008)
  16. Saat Kuleleri (2011)
  17. Masal Kahramanları (2015)
  18. Büyük Türk Devletleri (2016)
  19. Türkiye’de Görülen Hayvan Türleri (2016)
  20. Anadolu Beylikleri (2019)
  21. Osmanlı Padişahları (2020)
  22. Camiler (2021)
  23. İslam Alimleri (2021)
  24. Cumhuriyet Dönemi Türk Siyasetçileri (2021)

Barış Kara

2009 Yılında Tedavüle verilen madeni paralardan 10 ve 25 Kuruş ile 1 Liranın yazı yüzlerini tasarlayan sanatçıdır.

  • 1 Liranın yazı yüzü için seçilen eserin üst tarafında Ay-Yıldız, sarı renkli metalden mamül dış halka içine yerleştirilmiş bitki formlu bordür bulunur. Açık renkli metalden imal edilen orta daire içinde büyük 1 rakamı, altında “Türk Lirası” ibaresi ve etrafında Rumi Motif mevcuttur.
  • 25 Kuruşların yazı tarafının üst yanında Ay yıldız, ortada 25 Kuruş ibaresi ve çevresinde Kufi geçme desen işlenmiştir.
  • 10 Kuruşlada kenara yakın dış çemberde ve ortadaki 10 rakamının zemininde Rumi motif bulunur.

2005’te Türk Lirası’ndan altı sıfır atılarak oluşturulan ve dört yıllık geçiş döneminde kullanılan Yeni Türk Lirası ibaresindeki Yeni kelimesi, 2009’da kaldırıldığında, paraların da yenilenmesi ihtiyacı oluştuğundan. Halka açık bir yarışma düzenlendi. Müsabaka sonucunda 1 Kuruş için Alptekin Bayram‘ın eseri, 5 Kuruş için Aslı Kaya‘nın tasarımı, 10 ve 25 Kuruş ile 1 Lira içinse Barış Kara’nın desenleri seçildi.

*50 Kuruş’un tasarımı Darphane sanatçılarından Nesrin Ekşi‘ye aittir.

Aslı Kaya

2009 Yılında Tedavüle verilen madeni paralardan 5 Kuruşların tasarımcısıdır.

2009 5 Kuruş

Ortadaki 5 Kuruş ibaresinin sağında hayat ağacı motifi işlenmiştir.

Tasarımlar bir yarışma ile belirlenmiş. Müsabaka sonucunda Alptekin Bayram‘ın tasarımı 1 kuruşlarda, Barış Kara‘nın tasarımları ise 10 ve 25 Kuruş ile 1 Lira’da kullanıldı.

50 Kuruş’un tasarımı Darphane sanatçılarından Nesrin Ekşi‘ye aittir.

Alptekin Bayram

1 Kuruş 2009

2009 Yılında Tedavüle verilen madeni paralardan Kardelen desenli 1 Kuruşluğun tasarımcısıdır.

 

Açılan yarışma sonucunda Aslı Kaya‘nın tasarımı 5 kuruşlarda, Barış Kara‘nın tasarımları ise 10 ve 25 Kuruş ile 1 Lira’da kullanıldı.

(50 Kuruş’un tasarımı Darphane sanatçılarından Nesrin Ekşi‘ye aittir.)

Ahmet Şimşek

Cumhuriyet ve Gençlik – Ahmet Şimşek

1998, Cumhuriyet’in 75. yılı için oluşturulacak hatıra paraların tasarımı için açılan yarışmada birincilik ödülünü “Cumhuriyet ve Gençlik” temalı paranı tasarımı kendisine aittir.

Atatürk’ün sağa bakan profilinin yanında zeytin dalı ile meşale taşıyan bir kız ve erkek tasvir edilir. Kompozisyonun dörtte üçlük çevresi boyunca da buğday başağı ile dişli çark içeren süslemeler bulunur.

 

 

 

 

 

 

Hatıra paranın tanıtımı 1998 Yılı Hatıra Paraları kitapçığında şöyle yapıldı:

“Gümüş hatıra paranın tasarımı bir yarışma ile belirlenmiştir. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan bir jürinin Türkiye genelinde açtığı yarışmayı Mersin Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencisi Ahmet Şimşek kazanmıştır. Ödül alan tasarım, Darphane atelyelerinde yürütülen çalışmalar (kalıp ve pantoğraf) sonucu proof baskılı gümüş paraya dönüştürülmüştür.”

7 paralık setteki altın para “Cumhuriyet 75” olarak isimlendirilen ortak bir çalışmadır.

Diğer gümüş paraların temaları ve tasarımcıları şu şekildedir:

Milenyum 2000 yarışma ikincisi; Ahmet Şimşek

Ahmet Şimşek’in katıldığı bir diğer yarışmada ise eseri Milenyum serisi hatıra paralarının ikincisi için seçildi.

Eserde karşılıklı duran iki güvercin, kuyrukları dünyayı sarar ve kanatları bir lale figürü oluşturacak biçimde tasvir edildi.

Diğer iki eser Ayşe Şirin ve Tan Mavitan‘a aittir.

 

 

 

 

 

 

2006 yılı Nevruz Kutlamaları konulu hatıra para yarışmasına da katılan Ahmet Şimşek, Buket Esener ile ikinciliği paylaşmışsa da, çalışması hatıra parada kullanılmadı (*).

 

* Türk paralarının tasarımında emeği geçen diğer sanatçıların listesi için tıklayın.

Nesrin Ekşi – Schnepf

1975 yılında doğan sanatçı, 1997 yılında Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü’nden birincilikle mezun olup Darphane’de çalışmaya başladı.

2016 yılına kadar süren Darphane kariyeri boyunca “İstabul Kültür Varlıkları” serisinin ikincisi olan Dikilitaş desenli 5.000.000 Liralık altın parayla başlayarak pek çok hatıra ve tedavül parasını tasarladı.

Günümüzde kullanılan tedavül paralarından 50 kuruştaki Boğaziçi Köprüsü deseni kendisine aittir.

Tasarımını gerçekleştirdiği paralar:

  • 1999 İstanbul Kültür Varlıkları #3 Tophane Çeşmesi (altın ve gümüş iki tip)
  • 1999 Atatürk’ün Samsun’a çıkışının 80. Yılı
  • 1999 Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşunun 700. Yılı – Fatih’in İstanbul’u Fethi
  • 2000 İlk Kadın Pilotumuz – Sabiha Gökçen
  • 2000 Antik Kentler #1 – Efes Celsus Kitaplığı
  • 2000 Türkiye’nin AB Aday Üyeliği
  • 2001 23 Nisan
  • 2001 Geleneksel Türk El Sanatları #1 – İznik Tabak
  • 2001 Binyılın Türkleri – Mevlana Celaleddin-i Rumi
  • 2001 Türkiye’nin Kuşları
    • Toy (Otis Tarda)
    • İshak Kuşu (Otus Scops)
    • Turaç (Francolinus Francolinus)
    • Şah Kartal (Aquila Heliaca)
    • Dikkuyruk (Oxyura Leucocephala)
  • 2002 tedavül 250.000 Lira Atatürk portresi (*33, Sf. 33)
  • 2002 Türkiye’nin Çiçekleri
    • Yanardöner (Centaurea Tchihatcheffii)
    • Akçaçıngırak (Campanula Betulifolia)
    • Anadolu Keteni (Linum Anatolicum)
  • 2002 23 Nisan
  • 2002 Ayasofya Camii
  • 2002 İstanbul Kültür Varlıkları #4 Ayasofya Camii
  • 2002 Olympic Games – Kayak
  • 2002 Mevlana Celaleddin-i Rumi

 

  • 2003 Zeugma
  • 2003 İlk Avrupa Şampiyonu Atletimiz, Süreyya Ayhan
  • 2003 İlk Kadın Avukatımız, Süreyya Ağaoğlu
  • 2003 İstanbul’un Fethinin 550. Yılı – Çinili Köşk

 

  • 2004 Binyılın Türkleri – Fatih Sultan Mehmet
  • 2005 tedavül 25 Yeni Kuruş Atatürk portresi (*33, Sf. 37)
  • 2005 23. Universiade Oyunları
  • 2005 Nemrud (para 2003 tarihlidir)
  • 2005 Türkiye’nin Hayvanları
    • Anadolu Parsı
    • Kangal Çoban Köpeği
    • Boz Ayı
    • Anadolu Yaban Koyunu
    • Ankara Keçisi
    • Yediuyur
    • Arap Tavşanı
    • Ankara Kedisi

 

  • 2006 Gevher Nesibe Darüşşifası 800. Yıldönümü
  • 2006 Tam Güneş Tutulması
  • 2006 Mehmet Akif Ersoy’un 70. Ölüm Yılı
  • 2006 Hattat Hamid Aytaç

 

  • 2008 Selçuklu Dönemi Burç Tasvirleri
    • Koç
    • Boğa
    • İkizler
    • Yengeç
    • Aslan
    • Başak
    • Terazi
    • Akrep
    • Yay
    • Oğlak
    • Kova
    • Balık
  • 2008 Geleneksel Türk El Sanatları – Minyatür
  • 2008 Kabataş Erkek Lisesi 100.Yıl
  • 2008 Çatalhöyük
  • 2008 Yahya Kemal Beyatlı
  • 2008 Nasreddin Hoca’nın 800. Doğum Yılı
  • 2009 tedavül 50 Kuruş Boğaziçi Köprüsü deseni (*33, Sf. 44)
  • 2009 Barack Obama’nın Türkiye Ziyareti
  • 2009 Atatürk’ün Samsun’a Çıkışının 90. Yılı
  • 2009 Şah Kartal & Sakallı Akbaba 1 TL
  • 2009 Dünya Bankası Grup Toplantısı İstanbul
  • 2009 Mülkiye’nin 150. Yılı
  • 2009 Hicretin 1430. Yılı

 

  • 2010 T.B.M.M. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 90.Yılı
  • 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası
  • 2010 Kuran’in Nüzülünün 1400. Yılı
  • 2010 Ahırkapı Feneri
  • 2010 Osman Hamdi Bey’in 100. Ölüm Yılı – İstanbul Arkeoloji Müzeleri
  • 2011 Avrupa Gençlik Olimpik Oyunları – Trabzon
    • Gümüş
    • Bronz
  • 2011 5. Dünya Üniversiteler Kış Oyunları Erzurum
    • Kayak
    • Hokey
  • 2011 Kırkpınar Yağlı Güreşleri 650. Yılı
  • 2011 Yıldız Teknik Üniversitesi 100. Yıl
  • 2011 Türk Hava Kuvvetleri 100. Kuruluş Yıldönümü
  • 2011 Hicaz Demiryolu – Medine İstasyonu

 

  • 2014 Matrakçı Nasuh Efendi 450. Ölüm Yılı (*1)
  • 2014 İlk Kadın Tiyatro Sanatçımız, Afife Jale

Madalyon Çalışmaları:

  • 2007 – 2008 Yılı Osmanlı İmparatorluğu Padişahlar Serisi, gümüş proof & okside, bronz ve pirinç okside dört tip olarak;
    • Orhan Gazi
    • Osman Gazi
    • 1. Mehmed (Çelebi)
    • 2. Bayezid
    • 1. Murad
    • 2. Murad
    • Yıldırım Bayezid
  • 2008 Selçuklu Madalyonu
  • 2008 Yılı İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul’un Fethinin 555. Yılı
  • 2009 Kapalıçarşı Nuruosmaniye Kapısı Türk Nümismatik Derneği logolu ve Osmanlı Armalı Madalyon
  • 2010 Avrupa Kültür Başkenti İstanbul Madalyonu

 

* Cumhuriyet dönemi Türk paralarının tasarımında emeği olan diğer sanatçıların listesi için tıklayın.

[1] Darphane duyuruları veya sertifikalarında sanatçının ismi belirtilmeyen paraların sanatçıları, üzerindeki imzalardan tespit edilebildiği kadarıyla listelenmiştir. Yeni bilgiler ışığında listeyi güncel tutmaya çalışıyoruz.

Cemal Işıksel (1905 ~ 1989)

Çeşitli banknot ve madeni parada kullanılan Atatürk portresi, Cemal Işıksel’in fotoğrafları temel alınarak üretildi.

  • 1962’de tedavüle verilen 5. Emisyon, 4. tertip 100 Lira ile, aynı yıl çıkan 3. tertip 500 Liralarda görülen Jan Piwczyk eseri Atatürk portresi
  • 7. Emisyon 5.000 Liralık banknotta gravör Selahattin Tuğa eseri portre
  • 7. Emisyon 100.000 ~ 20.000.000 arası banknotlarda ve sonradan benzer tasarımda basılan 8. Emisyon 1, 5, 10 ve 20 Yeni Liralarda hakkak Şükrü Ertürk eseri portre
  • 1973, Cumhuriyet’in 50. yıldönümü altın ve gümüş hatıra paralarda Avni Kumuk eseri portreler
  • 2002 yılı 250Bin Lira ve benzer şekil ile 2005 yılı 25 Yeni Kuruşta Nesrin Ekşi Schnepf eseri portre
  • 8. Emisyon 50 ve 100 Lira Şükrü Ertürk gravürü portre

1905’te İstanbul’da doğan Cemal Işıksel, İstanbul Hükümetine karşı hazırlanan fetvayı kaleme alan Müderris Hasan Fehmi Efendi’nin oğludur. İlk Atatürk fotoğrafını, 1924’te Dumlupınar Zaferi’nin ikinci yıl kutlama törenlerine katılmak üzere Afyon yolculuğuna çıkılırken, istasyonda çekti. Daha sonra da Atatürk’ün bütün yurt gezilerine özel fotoğrafçısı olarak katıldı. Falih Rıfkı Atay, bir yazısında “Rahmetli Lider bütün fotografçılar arasından onu seçmişti.” diye bahseder. Işıksel de Atatürk’ü objektifinin gördükleriyle ebedileştirmeye çalıştı.

Türkiye’yi ziyaret eden yabancı devlet adamlarının da fotoğraflarını çekti ve Cumhuriyet’in ilk 40 yılına ait çok zengin bir fotoğraf arşivi oluşturdu. Çektiği Atatürk fotoğraflarının bazıları para ve pullara basıldı.

1926 yılında Cumhuriyet gazetesinin kurucusu Yunus Nadi’nin çağrısı üzerine Cumhuriyet’e geçti. Daha sonra, Atatürk’ün isteği ile Hâkimiyet-i Milliye ve Ulus Gazetelerinin de foto muhabirliğini üstlendi. 1956 yılına kadar aktif olarak sürdürdüğü foto muhabirliğini 1963’te noktaladı.

Atatürk’ün fotoğrafçılarına gösterdiği ilgiyi Cemal lşıksel, Abdi İpekçi’ye verdiği ve 6 Kasım 1972 tarihli Milliyet Gazetesinde yayımlanan röportajında şöyle anlatır:

“1932 senesinde Birinci Tarih Kongresi kongre azalarına Marmara Köşkü’nde bir çay verildi. Ben de gittim. Orada resim çekmek için münasip bir poz bekliyordum: Atatürk beni gördü. Döndü, etrafını almış olan tarih profesörlerine, tarih hocalarına; “Bu memlekette,” dedi. “Bütün istibdatları yıktık, yalnız şu Cemal’in istibdadından kurtulamadık. Söyle bakalım, nasıl resim çekmek istiyorsun, nerde duralım, nasıl duralım?”

Ben tabi ezildim büzüldüm, “Nasıl emrederseniz Paşam” dedim. Çünkü böyle bir iltifatı beklemiyordum. “Etrafınıza” dedim, “gelsin profesörler, öyle bir resim çekeyim.”

“Peki haydi gelin bakalım” dedi. Benim en güzel hatıralarımdan bir tanesi bu.”

İlki 10 Kasım 1965’te Ankara’da Alman Kültür Merkezi sergi salonunda olmak üzere 26 kez Atatürk Fotoğrafları sergisi açan Işıksel, 1969 yılında Ankara’daki dairesini sürekli bir Atatürk Fotoğrafları sergisi haline getirdi ve bu fotoğraflardan bir Atatürk albümü oluşturdu (1969).

Cemal Işıksel, 1989’da İstanbul’da vefat etti.

 

 

* Cumhuriyet paralarında eserleri yer alan diğer sanatçıların listesi için tıklayın.

 

(*1) Atatürk Ansiklopedisi; Atatürk’ün fotoğrafçıları

(*2) “Atatürk fotoğrafçıları” başlıklı Seyit Ali Ak imzalı makale (Hürriyet Sanat & Edebiyat dergisi “Gösteri”, 30 no’lu Mayıs 1983 sayısı, sf. 22)

kapak resmi: FİBHaber

Selçuklu Dönemi Burç Tasvirleri Seti

Tamamı Nesrin Ekşi Schnepf tarafından çalışılan burç hatıra paraları, Nacar Saatleri ile Darphane arasındaki işbirliği ile kol saatlerinin kadranı olarak da kullanıldı.

  • Koç
  • Boğa
  • İkizler
  • Yengeç
  • Aslan
  • Başak
  • Terazi
  • Akrep
  • Yay
  • Oğlak
  • Kova
  • Balık

Tam takım halinde satılan setler, altın ve gümüş olmak üzere iki ayrı tipte Selçuklu Madalyonu ile satışa sunuldu.

Türkiye’nin Hayvanları Seti

  1. Anadolu Parsı (Anatolian Leopard)
  2. Sivas Kangal Çoban Köpeği (Kangal Dog)
  3. Boz Ayı (Grizzly Bear)
  4. Çizgili Sırtlan (Striped Hyena)
  5. Anadolu Yaban Koyunu (Anatolian Mouflon)
  6. Ankara Keçisi (Angora Goat)
  7. Yediuyur (Hazel Dormouse)
  8. Arap Tavşanı (Five-Toed Jerboa)
  9. Çöl Varanı (Desert Monitor)
  10. Uzun Kulaklı Kirpi (Long-Eared Desert Hedgehogs)
  11. Ankara Kedisi (Angora Cat)

Paraların sanatçıları: