1945 yılında Ankara’da doğdu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin (Mekteb-i Mülkiye) Diplomasi ve Dış İlişkiler Bölümü’nden 1966-67 döneminde mezun oldu. 1967 yılında Maliye Müfettiş Muavini olarak girdiği Maliye Bakanlığı’nda, Bakanlık’tan ayrıldığı 1981 yılına kadar Maliye Müfettişi, Maliye Başmüfettişi, Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı, Bakan Başdanışmanı, Tetkik Kurulu Üyesi olarak çalıştı.
Özel sektörde Bosfor Şirketleri Topluluğu’nda Genel Koordinatör, Başak Grubu’nda Yönetim Kurulu Başkanı ve Murahhas Üye, Koç Holding’e bağlı Garanti İnşaat’ta Genel Müdür Yardımcısı olarak çalıştı. Bura İnşaat ismiyle Türkiye’nin ilk yapı marketini kurdu. Emlak Bankası, Trakya Elektrik ve Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri’nde Yönetim Kurulu Üyeliklerinde bulundu.
26 Eylül 1999 ile 10 Haziran 2004 tarihleri arasında Darphane ve Damga Matbaası’nın Genel Müdürlüğü’nü üstlendi. Genel Müdürlüğü döneminde, World Money Fair (Dünya Para Fuarı) ve Mint Directors Conference (Darphane Direktörleri Konferansı) gibi prestijli uluslararası etkinliklere katılım sağlanarak, MDM gibi sektörün önde gelen firmaları ile iş birlikleri gerçekleştirildi, Darphane ve Damga Matbaası’nın dünyadaki bilinirliği arttırıldı.
Binyılın Türkleri, Türkiye’nin Kuşları, Türkiye’nin Çiçekleri, 1935 Darphane Nostalji Seti gibi hatıra para setleri basılarak ülkemizin nadide değerlerinin tanıtımı yapıldı. Hatıra ürün gamı, hatıra para desenli kol saati, köstekli saat, çakmak, kalem gibi ürünlerle zenginleştirildi, ilk defa yurtdışında bu ürünlere önemli ölçüde talep oluşması sağlandı. Bu dönemde basılan hatıra paralar içerisindeki kare, dikdörtgen ve elips formlu tasarımlar, ilave yenilikler olarak ön plana çıktı.
Eski tedavül paralarından nostalji setleri hazırlandı. Darphane ve Damga Matbaası’nın ilk bimetal tasarımı olan “Bill Clinton’ın Türkiye Ziyareti” temalı hatıra para basıldı. Fatih Sultan Mehmet’in kendi adına bastırdığı, Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk altın sikkesi anısına, kaideli formda özel bir madalyon üretildi.
Darphane binasının içerisinde tarihi ve manevi değeri olan binlerce para, nişan ve madalyonu barındıran “Darphane Müzesi” açılarak ücretsiz olarak vatandaşların hizmetine sunuldu. Müzede, Anadolu topraklarında binlerce yıl hüküm süren antik Yunan devletleri ile, Roma ve Osmanlı İmparatorluklarından miras kalan paralar, Cumhuriyet döneminde basılan kağıt ve madeni paralar ile, tarihsel olaylara ve özel başarılara atfen üretilen kıymetli nişanlar ve madalyonları barındıran çok değerli bir koleksiyon bulunur.
Darphane ve Damga Matbaası makine parkından faydalı ömürlerini dolduran atıl makineleri, bakımları yaptırılarak çalışır hale getirilerek, yaptırılan “Makine Müzesi” ek binasında ve ana binanın ziyaretçi koridorunda, tarihçeleri ve ilgi çekici detayları içeren isim plakaları ile teşhir edildi.
Tuğrul Bilen Ünal, Türk Milli Futbol Takımı’nın 2002 Dünya Kupası’nda aldığı üçüncülük anısına basılan hatıra para, Beşiktaş Jimnastik Kulübü’nün 100. yılı hatıra parası ve 2004 Anayasa Madalyonunun tasarımcısıdır.
Dünya Kupası üçüncülüğü anısına basılan hatıra para, aynı zamanda Ay Yıldızlı bayrağın renkli mine üzerinde uygulandığı ilk renkli hatıra paramızdır.
Darphane ziyaretçilerinin, bahçe içerisinde özel olarak hazırlanan baskı makinesinde kendi elleriyle basabildikleri, üzerinde günün tarihi basılı olan ve tarihi her gün değiştirilen bimetal (çift metalli) hatıra para projesi hayata geçirildi. Günlük hatıra para basılması hizmeti, 6 Mayıs 2002 tarihinde başlatıldı ancak birkaç yıl sonra sona erdi.
Fikri, tasarımı ve projesi Tuğrul Bilen Ünal’a ait “Koleksiyon” isimli hatıra ürün mağazası, 2001 yılında Darphane binasının girişinde koleksiyonerler ve nümismatik camiasının hizmetine açıldı. Bu dönemde düzenlenen ilk koleksiyoner toplantısında koleksiyonerlerin görüş ve önerileri alınarak, Darphane ile koleksiyonerler arasında sinerjik bir ilişki oluşması amaçlandı. Koleksiyonerler toplantısı arzu edildiği gibi yıllık düzenli bir organizasyon haline gelemedi.
Yapılan yatırımlarla Darphane’nin makine parkı modernleştirildi, Gülhane Parkı içerisinde bulunan Damga Matbaası ise hem binası hem de makine parkı ile baştan aşağı yenilendi. Yurtdışındaki yetkin firmalar ile yapılan iş birlikleri sonucunda hem bozuk para hem de değerli evrak basımları dönemin en yüksek teknolojik olanakları ile yapılır hale geldi.
Genel Müdürlüğü döneminde Türkiye’nin para tarihi ve koleksiyonculuğu ile Darphane’nin yurtdışındaki itibarına önemli katkılarda bulunan Tuğrul Bilen Ünal, 24 Mayıs 2024 tarihinde vefat etti.
