1947 yılında Şebinkarahisar Giresun’da doğan, 1977 ~ 2003 yılları arasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nda görev alan gravür sanatçısı Şükrü Ertürk’ün ilk çalışması, Uluslararası Çocuk Yılı 1979’da basılan 7. emisyon 10 Liraların arka yüzündeki kompozisyondur.
Sonraları Mehmet Akif Ersoy portresi, yedinci emisyon 5.000 Lira banknotlarındaki Mevlana Müzesi, Efes Antik kenti manzarası gibi pek çok peyzaj ve deseni, bakır ya da çelik plaka üzerine doğrudan el ile oyma yapılan Taydus (taille-douce) tekniği ile üretti.
Cemal Işıksel‘in fotoğraflarını baz alarak, ayrıntılı bir arşiv taraması ile oluşturduğu portreleri, 100.000 ~ 20.000.000 Lira ve benzer formdaki sekizinci emisyon banknotları ile 8. emisyonun 50 ve 100 Liralık banknotlarında kullanıldı. Banknot Matbaası için 15 ayrı Atatürk portresi üreten gravörün, banknotlarda kullanılan bu iki Atatürk portresinde Ş.ERTÜRK şeklinde ismi bulunur. (*42, Sf. 144 & 177).
Şükrü Bey, 1986’da İtalyan banknotlarındaki portreleri üreten Prof. Trento Cionini atölyesini ziyaret etti. Prof. Cionini de Mario Baiardi‘nin çırağıdır. Şükrü Bey, Baiardi hakkında, “Onu hiç görmedim, ama yaptığı gravür portreler benim ikinci öğretmenim oldu” diye söz eder.
Banknotları, “işlevsel baskı resim” olarak tanımlayan Şükrü Ertürk, 1997’den beri exlibris üzerine de çalışmaktadır. Prof Hasip Pektaş, Müjde Ayan, Luc van den Briele, Benoit Junod ve Prof. Dr. Aziz Sancar’a exlibris üretti. Banknot portreciliği ile ortak yanlara sahip olan exlibrislerinde, en belirgin öğe, sahibinin portresidir.
* Türk paralarının tasarımında desenleri bulunan diğer sanatçılar için tıklayın.
kaynaklar:
Türkiye Cumhuriyeti & Osmanlı İmparatorluğu – Madeni ve Kağıt Paraları, Kaan Uslu, Mehmet Özgözen, Yavuz Büyüktuncay, Güçlü Kayral
Şükrü Bey’in banknot tasarım ve üretim süreçlerini ayrıntılı olarak açıkladığı bir sunum.
Cihan Canbolat makalesi “Atatürk’ün Dudağına İsmini Yazan Sanatçı: Şükrü Ertürk”
Mehmet Gülümser makalesi “Atatürk’ün Gözlerini Konuşturan Sanatçı; Şükrü Ertürk”
Sezin Türk Kaya makalesi, “Şükrü Ertürk’ün Prof. Dr. Aziz Sancar Ekslibrisi üzerine bir inceleme”, İDİL Dergisi