Etiket: Varol Topaç

Cumhuriyet Dönemi Paralarında Tasarımları Bulunan Sanatçılar

Türkiye Cumhuriyeti paralarının motiflerini üreten sanatçıların listesini derlemeye çalıştık.

Madeni ve Kağıt paraların çoğu, Darphane ve Banknot Matbaası  bünyesindeki sanatçılar tarafından üretildiyse de, Cumhuriyetin erken dönemlerinde yabancı danışmanlardan hizmet alındı, zaman zaman da açılan yarışmalara katılan sanatkarların çalışmaları hatıra ve tedavül paralarında yer buldu.

Cumhuriyet dönemi paralarının tasarımlarında çalışmaları yer eden sanatçılar:

(parantez içinde verilen tarih, sanatçının tasarımının kullanıldığı ilk çalışmanın tedavüle çıktığı yıldır.)

Yarışmalara katılıp, eserleri derece alan, ancak desenleri kullanılmayan sanatçılar:

Eserleri, dolaylı olarak paralarda yer alan sanatçılar:

*Listede bazı madeni paraların ve pek çok banknotun desenlerini üreten sanatkarın ismi eksiktir. İsimler gün ışığına çıktıkça liste güncellenecektir.

kapak fotoğrafı: Darphane GM 2018 Faaliyet Raporu

Para Tasarımı Yarışmaları

Darphane Yarışmaları

1927’de 1. Emisyon banknotların tasarımı için yarışma açılması gündeme geldi ancak muhtemelen sürecin hızlı ilerlemesi için Ressam Ali Sami Boyar görevlendirildi. *1

Darphane, Cumhuriyet’in Latin harfli ilk tedavül paralarının tasarımı için açtığı 1934 tarihli yarışma ile başlayarak, tedavül ya da hatıra paraların tasarımı için zaman zaman yarışmalar düzenler.

  • 1934 Yılında Gümüş 25, 50 ve 100 Kuruş ile daha ufak değerdeki nikel paraların tasarımı için iki ayrı yarışma düzenlendi.
    • 100 Kuruş parasının tura yüzüne Ahmet Mesrur Durum‘un Atatürk portesi, yazı yüzünde ise Vedat Ömer Ar‘ın tasarımı seçildi. (ancak parada ikinci seçilen Ali Cemal Bey‘in kalıpları tercih edildi)
    • Küpronikel ufaklıklar için düzenlenen yarışma sonucunda Ressam Mazhar Nazım Bey‘in 10 Kuruş deseni ile Mimar Nureddin Bey‘in Türkiye Cümhuriyeti ibareli, hilal ve yıldızlı deseninin seçildiği 24 Eylül 1934 tarihli gazetelerde duyuruldu.

 

  • 1938’de ziynet altınlarının yeni harfler ile güncellenmesi amacıyla yarışma düzenlendi, ancak hiçbir katılımcının eserinin beğenilmediği, Darphanenin kendi kalıplarını oluşturacağı dönemin gazetelerinde yer buldu.

 

  • 1998’de TEMA Vakfı ile ortaklaşa düzenlenen “Türkiye Çöl Olmasın” temalı hatıra para yarışmasında Seçkin Pirim‘in eseri seçildi.
  • Cumhuriyet’in 75. yılı temalı hatıra para yarışmasında birincilik ödülünü “Cumhuriyet ve Gençlik” eseri ile Ahmet Şimşek kazandı.
  • 2006 yılı Nevruz Kutlamaları konulu hatıra para yarışmasına katılan eserlerden hiçbiri birinciliğe layık görülmedi, basılan hatıra parada ikincilik kazanan iki eserden Buket Esener‘in çalışması ve üçüncülük kazanan Betül Uğurlu‘nun deseni kullanıldı. İkinciliği paylaşan Ahmet Şimşek‘in çalışması tercih edilmedi.
  • 2008 yılında, 2005’te paradan altı sıfır atılması ile oluşan Yeni Türk Lirasından Yeni ibaresinin kaldırılması sonrası tedavüle verilecek paraların tasarımı için yarışma açıldı.
    • 1 Kuruşlukların yazı yüzü için Alptekin Bayram‘ın deseni,
    • 5 Kuruş yazı tarafı için Aslı Kaya‘nın çalışması,
    • 10 ve 25 Kuruş ile 1 Liranın yazı yüzleri içinse Barış Kara‘nın eserleri seçildi.
Hayatın Kaynağı Su kazanan desenler
  • 2014 yılında Türkiye – Polonya Diplomatik İlişkilerinin 600. yılı dolayısıyla organize edilen etkinlikler kapsamında iki ülkede bu tema üzerine hatıra para basıldı. Darphane, hatıra parada kullanılacak desenler için yarışma açarak,
  • 2015 yılında satışa çıkacak “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra paraların tasarımı yarışmasının sonuçları 29/08/2014 tarih ve 2014-21 sayılı Darphane Bülteninde şu şekilde duyuruldu:
    • “Seçici Kurulu 26 Ağustos 2014 tarihinde toplanarak hatıra para tasarım yarışmasına katılan tasarımları değerlendirerek sonuçlandırmıştır. Buna göre, söz konusu tasarımlardan birinciliğe değer bir çalışma bulunamamış, ikinciliğe 150214BM rumuzlu Burcu ERDEN ile 170208CH rumuzlu Meryem Hüsna ÇELİK’in tasarımları, üçüncülüğe ise 283201AA rumuzlu Baki ALBAYRAK ile 197519SO rumuzlu Varol TOPAÇ’ın tasarımları değer görülmüştür.”
Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasının 100. Yılı vesilesiyle Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen hatıra para tasarım yarışmasının kazanan tasarımlar

[1] Cumhuriyet Gazetesine Göre Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Kâğıt Paralarının Basım Serüveni, Melek Öksüz, Tarih Dergisi – Turkish Journal of History, 81 (2023/3): 63-120

Varol Topaç

Darphane’nin 2014’te düzenlediği “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra para tasarım yarışmasında, siper savaşlarında oluşan mermi öbeği kompozisyonuna sahip eseriyle ödül alan sanatçıdır.

Aynı yarışmada ödül alan diğer sanatçılar:

Upcycle İstanbul‘dan alıntılanan özgeçmişi:

1967 yılında Ankara’da doğdu. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü’nde Lisans, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Heykel Anasanat Dalı’nda yüksek lisans yapan sanatçı, 1999 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümünde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaya başladı.
2001 -2006 Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümüne Araştırma Görevlisi olarak atandı.
2006 -2012 Mustafa Kemal Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümünde Öğretim elemanı olarak çalıştı.
Çalışmalarına Kültür ve Turizm Bakanlığı İzmir Resim ve Heykel Müzesi Müdür Yardımcısı – heykeltıraş olarak devam etmektedir.

4 kişisel sergi açan ve 14 ödülü bulunan sanatçının; 1996 -1999- 2007 ve 2008 yıllarında kazandığı Kültür Bakanlığı “Devlet Heykel Yarışması Başarı Ödülleri” , 2007 yılında “ Tahran Uluslararası Heykel Sempozyumunda Dördüncülük Ödülü” , 2011 yılında Çin’ de Tsinghua Üniversitesi 100. Kuruluş yıldönümü 100 Heykel proje yarışması (Kampüs anıtsal Uygulama Ödülü), 2014 yılında Fransa’ da Uluslar arası Saman – Ot Heykel yarışmasında 2.lik ve halk ödülü ve Almanya’ da düzenlenen NordArt2017 çağdaş sanat sergisinde Public choice ödülünü kazanmıştır. Ulusal ve uluslar arası onlarca karma sergiye katılmıştır.

*https://www.instagram.com/p/B95F2KYAywE

Baki Albayrak

2014 yılında düzenlenen “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra para tasarım yarışmasında ödül alan sanatçılardan biridir.

Aynı yarışmada ödül alan diğer sanatçılar:

*Darphane duyurusunda hangi sanatçının deseninin hangi hatıra parada kullanıldığı ayrıntısı belirtilmemiştir.

Meryem Hüsna Çelik

2014 yılında düzenlenen “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra para tasarım yarışmasında, Nusret Mayın Gemisi ve Çanakkale Boğazı’nda mayınlardan oluşan kompozisyon ile ikincilik ödülü alan eserin sahibidir.

Aynı yarışmada ödül alan diğer sanatçılar:

*https://www.instagram.com/p/Cp7FFNttD6F

Burcu Erden

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Heykel bölümünde lisans, yüksek lisans ve doktorasını tamamlayan sanatçı, “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra para tasarım yarışmasında ikincilik ödülü alan eserden birinin sahibidir.

Aynı yarışmada ödül alan diğer sanatçılar:

*Hangi sanatçının deseninin hangi hatıra parada kullanıldığı ayrıntısı Darphane duyurusunda belirtilmemiştir.