Etiket: Ayşe Şirin

Cumhuriyet Dönemi Paralarını Tasarlayan Sanatçılar

Türkiye Cumhuriyeti paralarının motiflerini üreten sanatçıların listesini derlemeye çalıştık.

Madeni ve Kağıt paraların çoğu, Darphane ve Banknot Matbaası  bünyesindeki sanatçılar tarafından üretildiyse de, Cumhuriyetin erken dönemlerinde yabancı danışmanlardan hizmet alındı, zaman zaman da açılan yarışmalara katılan sanatkarların çalışmaları hatıra ve tedavül paralarında yer buldu.

Cumhuriyet dönemi paralarının tasarımlarında çalışmaları yer eden sanatçılar:

(parantez içinde verilen tarih, sanatçının tasarımının kullanıldığı ilk çalışmanın tedavüle çıktığı yıldır.)

Yarışmalara katılıp, eserleri derece alan, ancak desenleri kullanılmayan sanatçılar:

*Listede bazı madeni paraların ve pek çok banknotun desenlerini üreten sanatkarın ismi eksiktir. Yeni isimler gün ışığına çıktıkça liste güncellenecektir.

 

Banknotlarda ve madeni paralarda kullanılan portrelerin orijinallerini çeken fotoğrafçılar, görseli aktarılan heykellerin yaratıcıları veya binaların mimarlarını da burada listeledik.

kapak fotoğrafı: Darphane GM 2018 Faaliyet Raporu

Para Tasarımı Yarışmaları

Darphane Yarışmaları

1927’de 1. Emisyon banknotların tasarımı için yarışma açılması gündeme geldi ancak muhtemelen sürecin hızlı ilerlemesi için Ressam Ali Sami Boyar görevlendirildi. *1

Darphane, Cumhuriyet’in Latin harfli ilk tedavül paralarının tasarımı için açtığı 1934 tarihli yarışma ile başlayarak, tedavül ya da hatıra paraların tasarımı için zaman zaman yarışmalar düzenler.

  • 1934 Yılında Gümüş 25, 50 ve 100 Kuruş ile daha ufak değerdeki nikel paraların tasarımı için iki ayrı yarışma düzenlendi.
    • 100 Kuruş parasının tura yüzüne Ahmet Mesrur Durum‘un Atatürk portesi, yazı yüzünde ise Vedat Ömer Ar‘ın tasarımı seçildi. (ancak parada ikinci seçilen Ali Cemal Bey‘in kalıpları tercih edildi)
    • Küpronikel ufaklıklar için düzenlenen yarışma sonucunda Ressam Mazhar Nazım Bey‘in 10 Kuruş deseni ile Mimar Nureddin Bey‘in Türkiye Cümhuriyeti ibareli, hilal ve yıldızlı deseninin seçildiği 24 Eylül 1934 tarihli gazetelerde duyuruldu.

 

  • 1938’de ziynet altınlarının yeni harfler ile güncellenmesi amacıyla yarışma düzenlendi, ancak hiçbir katılımcının eserinin beğenilmediği, Darphanenin kendi kalıplarını oluşturacağı dönemin gazetelerinde yer buldu.

 

  • 1998’de TEMA Vakfı ile ortaklaşa düzenlenen “Türkiye Çöl Olmasın” temalı hatıra para yarışmasında Seçkin Pirim‘in eseri seçildi.
  • Cumhuriyet’in 75. yılı temalı hatıra para yarışmasında birincilik ödülünü “Cumhuriyet ve Gençlik” eseri ile Ahmet Şimşek kazandı.
  • 2006 yılı Nevruz Kutlamaları konulu hatıra para yarışmasına katılan eserlerden hiçbiri birinciliğe layık görülmedi, basılan hatıra parada ikincilik kazanan iki eserden Buket Esener‘in çalışması ve üçüncülük kazanan Betül Uğurlu‘nun deseni kullanıldı. İkinciliği paylaşan Ahmet Şimşek‘in çalışması tercih edilmedi.
  • 2008 yılında, 2005’te paradan altı sıfır atılması ile oluşan Yeni Türk Lirasından Yeni ibaresinin kaldırılması sonrası tedavüle verilecek paraların tasarımı için yarışma açıldı.
    • 1 Kuruşlukların yazı yüzü için Alptekin Bayram‘ın deseni,
    • 5 Kuruş yazı tarafı için Aslı Kaya‘nın çalışması,
    • 10 ve 25 Kuruş ile 1 Liranın yazı yüzleri içinse Barış Kara‘nın eserleri seçildi.
Hayatın Kaynağı Su kazanan desenler
  • 2014 yılında Türkiye – Polonya Diplomatik İlişkilerinin 600. yılı dolayısıyla organize edilen etkinlikler kapsamında iki ülkede bu tema üzerine hatıra para basıldı. Darphane, hatıra parada kullanılacak desenler için yarışma açarak,
  • 2015 yılında satışa çıkacak “Birinci Dünya Savaşı ve Çanakkale Zaferi’nin 100. Yılı” konulu hatıra paraların tasarımı yarışmasının sonuçları 29/08/2014 tarih ve 2014-21 sayılı Darphane Bülteninde şu şekilde duyuruldu:
    • “Seçici Kurulu 26 Ağustos 2014 tarihinde toplanarak hatıra para tasarım yarışmasına katılan tasarımları değerlendirerek sonuçlandırmıştır. Buna göre, söz konusu tasarımlardan birinciliğe değer bir çalışma bulunamamış, ikinciliğe 150214BM rumuzlu Burcu ERDEN ile 170208CH rumuzlu Meryem Hüsna ÇELİK’in tasarımları, üçüncülüğe ise 283201AA rumuzlu Baki ALBAYRAK ile 197519SO rumuzlu Varol TOPAÇ’ın tasarımları değer görülmüştür.”
Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasının 100. Yılı vesilesiyle Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen hatıra para tasarım yarışmasının kazanan tasarımlar

[1] Cumhuriyet Gazetesine Göre Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Kâğıt Paralarının Basım Serüveni, Melek Öksüz, Tarih Dergisi – Turkish Journal of History, 81 (2023/3): 63-120

Sesil Beatris Kalaycıyan

1980 yılında doğan sanatçı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Heykel bölümü lisans mezunudur. Aynı bölümde yüksek lisans ve sanatta yeterlilik çalışmalarını tamamladı.

2007 yılı Mevlana’nın 800. Doğum Yılı Hatıra Parası – 3 tasarımının sahibidir.

Üçüncülüğe layık görülen çalışmada Mevlana’nın aşk, sevgi ve birlik mesajı anlatılmaktadır. Bu fikir çerçevesinde yapılan tasarımda, Mevlana ile birikte anılan Konya şehrinin silüeti ve ilahi aşkla dönen semazenlerin izleyiciyi dairesel haraketle kendi içine davet edip, bir birlik olduğu görülür. Aşk, sevgi ve birlik olma kavramları döngüsel bir harakette ifade bulmuştur.

Açılan yarışmayı kazanan üç sanatçıdan biridir, diğerleri ise; Ayşe Şirin ve Leman Kalay‘dır.

Set halinde de satılan paralar, ayrıca Nacar Saatleri ile Darphane arasındaki işbirliği ile kol saatlerinin kadranı olarak da kullanıldı.

Leman Kalay

1981 doğumlu sanatçı, Mevlananın 800. Doğum Yılı Hatıra Parası – 2 tasarımının sahibidir. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar, Geleneksel Türk Sanatları Bölümü mezunudur.

Paranın tura yüzünde Mevlana ve Semazenler ayrılmaz bir bütün olarak akıllarda yer edindiğinden, bu iki öğe bir arada kullanılmıştır. Mevlana portresi üst bölümde yerleştirilmiş, alt kısımda ise sema gösterisi yapan Semazenlere silüet halinde yer verilmiştir.

Açılan yarışmayı kazanan üç sanatçıdan biridir. Diğer ikisi Ayşe Şirin ve Sesil Beatris Kalaycıyan‘dır.

Set halinde de satılan paralar, ayrıca Nacar Saatleri ile Darphane arasındaki işbirliği ile kol saatlerinin kadranı olarak da kullanıldı.

Necmi Özgür

1966 Kırcaali – Bulgaristan doğumlu heykeltraş,  Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü 1989 mezunudur.

İstanbul’un evsahipliğinde gerçekleşen 34. Dünya Satranç Olimpiyatı için basılan yedi buçuk milyon nominal değerindeki gümüş hatıra paranın tasarımları Necmi Özgür ve Beti Cenudioğlu‘na aittir.

34. Dünya Satranç Olimpiyatı için gümüş hatıra paranın tasarımları yarışma ile belirlenmiş, kazanan ve ödül alanlar şu şekilde duyurulmuştur:

“Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünün, İstanbul’da 28 Ekim -12 Kasım 2000 tarihleri arasında yapılan olan 34. Dünya Satranç Olimpiyatı nedeniyle açtığı yarışmanın jürisi 21.09.2000 tarihinde yaptığı toplantıda aşağıdaki kararları almıştır.

Tuğrul Bilen ÜNAL (Genel Müdür), Prof. Dr. Vedat SOMAY (Mimar Sinan Üniversitesi Öğretim Görevlesi), Hakkı Baha Çavuşgil (Heykeltraş), Suat Özyönüm (Heykeltraş)’den oluşan jüri;

Beti CENUDİOĞLU ve Necmi ÖZGÜR’ün 66765 A ve B rumuzlu eserini birincilik,

Korhan AKBAYTOGAN‘ın 44875 rumuzlu eserini ikincilik,

Hakan BAŞ‘ın 53365/B rumuzlu eserini üçüncülük ödülüne layık görmüştür.

Ayrıca jüri;

Raşit ALTUN

Seçkin PİRİM ve

Ahmet Cem ENER ‘in eserlerini övgüye değer eserler olduğu sonucuna varmıştır.

Genel Müdürlüğümüz kazananlarla beraber, diğer çalışmaları da takdirle karşıladığı için, yarışmamıza katılan tüm eserleri web sayfamızda sergileme kararı almıştır.

Tuğrul Bilen ÜNAL – Genel Müdür

Aynı zamanda Japonya’da Türk Yılı hatıra para yarışmasının bir yüzü için Necmi Özgür ile ortaklaşa hazırladıkları çalışma seçilmiştir. Paranın diğer yüzünde Ayşe Şirin‘in çalışması seçilmiştir.

 

Beti Cenudioğlu

1976 Antakya doğumlu heykeltraş, Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü 2000 mezunudur.

İstanbul’un evsahipliğinde gerçekleşen 34. Dünya Satranç Olimpiyatı için basılan yedi buçuk milyon nominal değerindeki gümüş hatıra paranın tasarımları Necmi Özgür ve Beti Cenudioğlu’na aittir.

34. Dünya Satranç Olimpiyatı için gümüş hatıra paranın tasarımları yarışma ile belirlenmiş, kazanan ve ödül alanlar şu şekilde duyurulmuştur:

“Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğünün, İstanbul’da 28 Ekim -12 Kasım 2000 tarihleri arasında yapılan olan 34. Dünya Satranç Olimpiyatı nedeniyle açtığı yarışmanın jürisi 21.09.2000 tarihinde yaptığı toplantıda aşağıdaki kararları almıştır.

Tuğrul Bilen ÜNAL (Genel Müdür), Prof. Dr. Vedat SOMAY (Mimar Sinan Üniversitesi Öğretim Görevlesi), Hakkı Baha Çavuşgil (Heykeltraş), Suat Özyönüm (Heykeltraş)’den oluşan jüri;

Beti CENUDİOĞLU ve Necmi ÖZGÜR’ün 66765 A ve B rumuzlu eserini birincilik,

Korhan AKBAYTOGAN‘ın 44875 rumuzlu eserini ikincilik,

Hakan BAŞ‘ın 53365/B rumuzlu eserini üçüncülük ödülüne layık görmüştür.

Ayrıca jüri;

Raşit ALTUN

Seçkin PİRİM ve

Ahmet Cem ENER ‘in eserlerini övgüye değer eserler olduğu sonucuna varmıştır.

Genel Müdürlüğümüz kazananlarla beraber, diğer çalışmaları da takdirle karşıladığı için, yarışmamıza katılan tüm eserleri web sayfamızda sergileme kararı almıştır.

Tuğrul Bilen ÜNAL – Genel Müdür

 

Aynı zamanda Japonya’da Türk Yılı hatıra para yarışmasının bir yüzü için Necmi Özgür ile ortaklaşa hazırladıkları çalışma seçilmiştir. Paranın diğer yüzünde Ayşe Şirin‘in çalışması seçilmiştir.

Tan Mavitan

Milenyum 2000 Yarışması üçüncüsü

Milenyum serisi hatıra para yarışmasında, iç içe geçmiş yalın rakamlar ile hafif bir perspektifte çalışılan 2000 sayısının resmedildiği eseri üçüncü seçildi. Sanatçı, 2002 Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Heykel Bölümü mezunudur.

*Yarışmayı kazanan diğer iki eser Ayşe Şirin ve Ahmet Şimşek‘e aittir.

 

 

 

 

 

http://www.tanmavitan.com

Ayşe Şirin

Sanatçının eserleri, üç ayrı hatıra para yarışmalarında derece aldı.

2000 Milenyum temalı yarışmada, zeytin dalı, güvercin ve 2000 sayısı içeren kompozisyonu ile birincilik kazandı.
Seçilen diğer eserlerin sahipleri Ahmet Şimşek ve Tan Mavitan‘dır.

Japonya’da Türk Yılı hatıra para yarışmasında eseri seçilen sanatçılardan biridir.

Paranın tura tarafında, katlanır Japon yelpazesi tasvir edilir. Yelpazenin birleşim noktası Japon bayrağında güneşi simgeleyen daire ile ifade edilirken, kanatçıklarında ay yıldız mevcuttur.

Yazı yüzünde ise Japon Bayrağındaki güneş simgesi ile ay yıldızın kısmen göründüğü bir desen, sağ yanında ise Japon Kanji karakterleri ile ülkenin ismi (日本 Nippon / Nihon) yazılıdır.

Diğerleri ise Beti Cenudioğlu & Necmi Özgür‘dür.

Ayrıca Mevlana’nın 800. Doğum Yılı Hatıra Parası – 1 tasarımının sahibidir.

UNESCO, 2007’de Türkiye, İran ve Afganistan’ın önerisiyle, Mevlana’nın doğumunun 800. yıldönümü kutlamaları organize etti. Darphane’nin açtığı yarışmada seçilen paranın tura yüzünde Mevlana ‘ya ait “Dün geçti gitti. Dün gibi, dünün sözü de geçti. Bugün yepyeni bir söz söylemek gerek” özlü sözü yer almaktadır. İnsanlığı birliğe çağıran Mevlana’nın bu sözü etrafında sema eden kalp biçimindeki Mevleviler, sevgiyi ve birliği anlatmaktadır.

Ayşe Şirin’in deseninin birinci seçildiği yarışmada ayrıca Leman Kalay ve Sesil Beatris Kalaycıyan‘ın eserleri de derece aldı.

Set halinde de satılan paralar, ayrıca Nacar Saatleri ile Darphane arasındaki işbirliği ile kol saatlerinin kadranı olarak da kullanıldı.

 

34. Dünya Satranç Olimpiyatı için basılacak hatıra para yarışma sonucu ilanında, teşekküre layık eserlerin ikisinde adı geçer.

Yarışmanın kazananı ve hatıra parada deseni kullanılanlar Beti Cenudioğlu & Necmi Özgür iken, aynı yarışmada Seçkin Pirim de övgüye ve teşekküre layık eserler sundu.

Ahmet Şimşek

Cumhuriyet ve Gençlik – Ahmet Şimşek

1998, Cumhuriyet’in 75. yılı için oluşturulacak hatıra paraların tasarımı için açılan yarışmada birincilik ödülünü “Cumhuriyet ve Gençlik” temalı paranı tasarımı kendisine aittir.

Atatürk’ün sağa bakan profilinin yanında zeytin dalı ile meşale taşıyan bir kız ve erkek tasvir edilir. Kompozisyonun dörtte üçlük çevresi boyunca da buğday başağı ile dişli çark içeren süslemeler bulunur.

 

 

 

 

 

 

Hatıra paranın tanıtımı 1998 Yılı Hatıra Paraları kitapçığında şöyle yapıldı:

“Gümüş hatıra paranın tasarımı bir yarışma ile belirlenmiştir. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan bir jürinin Türkiye genelinde açtığı yarışmayı Mersin Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencisi Ahmet Şimşek kazanmıştır. Ödül alan tasarım, Darphane atelyelerinde yürütülen çalışmalar (kalıp ve pantoğraf) sonucu proof baskılı gümüş paraya dönüştürülmüştür.”

7 paralık setteki altın para “Cumhuriyet 75” olarak isimlendirilen ortak bir çalışmadır.

Diğer gümüş paraların temaları ve tasarımcıları şu şekildedir:

Milenyum 2000 yarışma ikincisi; Ahmet Şimşek

Ahmet Şimşek’in katıldığı bir diğer yarışmada ise eseri Milenyum serisi hatıra paralarının ikincisi için seçildi.

Eserde karşılıklı duran iki güvercin, kuyrukları dünyayı sarar ve kanatları bir lale figürü oluşturacak biçimde tasvir edildi.

Diğer iki eser Ayşe Şirin ve Tan Mavitan‘a aittir.

 

 

 

 

 

 

2006 yılı Nevruz Kutlamaları konulu hatıra para yarışmasına da katılan Ahmet Şimşek, Buket Esener ile ikinciliği paylaşmışsa da, çalışması hatıra parada kullanılmadı (*).

 

* Türk paralarının tasarımında emeği geçen diğer sanatçıların listesi için tıklayın.

Mevlana’nın 800. Doğum Yılı Seti

2007 yılının Mevlana Celaleddin Rumi’nin 800. doğum yılı olması sebebiyle UNESCO’nun da bu temada hatıra madalyonlar basılması kararıyla açılan yarışmada Ayşe Şirin, Leman Kalay ve Sesil Beatris Kalaycıyan‘ın eserleri ayrı ayrı birer hatıra parada kullanıldı.

Paralar üçlü set halinde de satışa çıktı,  Nacar Saatleri ile Darphane arasındaki işbirliği ile cep saatlerinin kadranı olarak da kullanıldı.