Etiket: Nalan Yerlibucak

Cumhuriyet Dönemi Paralarını Tasarlayan Sanatçılar

Türkiye Cumhuriyeti paralarının motiflerini üreten sanatçıların listesini derlemeye çalıştık.

Madeni ve Kağıt paraların çoğu, Darphane ve Banknot Matbaası  bünyesindeki sanatçılar tarafından üretildiyse de, Cumhuriyetin erken dönemlerinde yabancı danışmanlardan hizmet alındı, zaman zaman da açılan yarışmalara katılan sanatkarların çalışmaları hatıra ve tedavül paralarında yer buldu.

Cumhuriyet dönemi paralarının tasarımlarında çalışmaları yer eden sanatçılar:

(parantez içinde verilen tarih, sanatçının tasarımının kullanıldığı ilk çalışmanın tedavüle çıktığı yıldır.)

Yarışmalara katılıp, eserleri derece alan, ancak desenleri kullanılmayan sanatçılar:

*Listede bazı madeni paraların ve pek çok banknotun desenlerini üreten sanatkarın ismi eksiktir. Yeni isimler gün ışığına çıktıkça liste güncellenecektir.

 

Banknotlarda ve madeni paralarda kullanılan portrelerin orijinallerini çeken fotoğrafçılar, görseli aktarılan heykellerin yaratıcıları veya binaların mimarlarını da burada listeledik.

kapak fotoğrafı: Darphane GM 2018 Faaliyet Raporu

Hatıra Para Serileri

Aynı zamanda birkaç adet paranın birlikte sunulduğu setlerden farklı olarak, Darphane’nin satışa çıkardığı hatıra paralar dönem dönem aynı konuyu kapsayan, ancak yıllara yayılan bir seri halinde üretilir.

Birleşmiş Milletler çatısı altında kurulu Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agricultural Organization; FAO) hatıra programı kapsamında, 1970 yılında çıkarılmaya başlanan FAO Hatıra Paraları ilk seri kabul edilebilir.

Darphane’nin kendi duyurularında isimlendirdiği seriler:

  1. Korunan Doğa (1995)
  2. Gemiler ve Kaşifler (1995)
  3. İpek Yolu (1997)
  4. İstanbul Kültür Varlıkları (1997)
  5. EURO (1997)
  6. Cumhuriyet’in Kadın İlkleri (2000)
  7. Antik Kentler (2000)
  8. Geleneksel Türk Tiyatrosu (2000)
  9. Geleneksel Türk El Sanatları (2001)
  10. Olimpiyat Oyunları (2002)
  11. Kültür Varlıkları (2005)
  12. Anadolu Medeniyetleri (2007)
  13. Anadolu’yu Aydınlatanlar (2008)
  14. Deniz Fenerleri (2008)
  15. Yedi Bölge, Yedi Şehir (2008)
  16. Saat Kuleleri (2011)
  17. Masal Kahramanları (2015)
  18. Büyük Türk Devletleri (2016)
  19. Türkiye’de Görülen Hayvan Türleri (2016)
  20. Anadolu Beylikleri (2019)
  21. Osmanlı Padişahları (2020)
  22. Camiler (2021)
  23. İslam Alimleri (2021)
  24. Cumhuriyet Dönemi Türk Siyasetçileri (2021)

Tekin Gülbasar

Heykeltıraş Tekin Gülbasar, hatıra para kalıbı üzerinde çalışırken

1978 Tokat – Zile doğumlu sanatçı, 2006 yılında Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü’nden mezun oldu. 2006 Aralık ayında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nde heykeltraş olarak göreve başladı.

Tasarımını gerçekleştirdiği hatıra paralar:

  • 2016 15 Temmuz Şehitleri ve Gazileri Anısına
  • 2016 Büyük Türk Devletleri Serisi
    • Büyük Hun İmparatorluğu
    • Batı Hun İmparatorluğu
    • Avrupa Hun İmparatorluğu
    • Ak Hun İmparatorluğu
    • Göktürk İmparatorluğu
    • Avar İmparatorluğu
    • Hazar İmparatorluğu
    • Uygur Devleti
    • Karahanlılar
    • Gazneliler
    • Büyük Selçuklu İmparatorluğu
    • Harzemşahlılar
    • Altınordu Devleti
    • Büyük Timur İmparatorluğu
    • Babür İmparatorluğu
    • Osmanlı İmparatorluğu
  • 2016 İyonlar (Anadolu Medeniyetleri Serisi No: 6)
  • 2016 Uğur Böceği (Türkiye’de görülen hayvan türleri serisi)
  • 2016 Türk Keleri (Türkiye’de görülen hayvan türleri serisi)
  • 2016 Dünya İnsani Zirvesi İstanbul
  • 2016 Nasreddin Hoca “Göle Maya Çalmak” (Masal Kahramanları Serisi No: 2)
  • 2016 Beçin Kalesi – Ahmed Gazi Medresesi (Antik Kentler Serisi No: 10)
  • 2016 İlk Türk Amirali Çaka Bey (Gemiler ve Kaşifler Serisi No: 7)
  • 2017 Assos – Athena Tapınağı (Antik Kentler Serisi No: 11)
  • 2017 Nasreddin Hoca “Ye Kürküm Ye” (Masal Kahramanları Serisi No: 3)
  • 2017 Cam Kelebeği (Türkiye’de görülen hayvan türleri serisi)
  • 2017 Roma İmparatorluğu Aizanoi Zeus Tapınağı, Çavdarhisar İlk Borsa (Anadolu Medeniyetleri Serisi No: 7)
  • 2017 Umur Bey (Gemiler ve Kaşifler Serisi No: 8)
  • 2017 Datça Deveboynu Feneri (Deniz Fenerleri Serisi No: 7)
  • 2017 Meddah (Geleneksel Türk Tiyatrosu)
  • 2017 Kavuklu & Pişekar (Geleneksel Türk Tiyatrosu)
  • 2017 Darphane 550. Yıl
  • 2019 Patara Meclis Binası ve Kent Kapısı (Antik Kentler Serisi No: 13)
  • 2019 Doğu Roma İmparatorluğu (Anadolu Medeniyetleri Serisi No: 9)
  • 2019 Azerbaycan Milli Meclisi’nin Kuruluşunun 100. Yılı
  • 2019 Anadolu’ya Özgü Kuşlar Serisi
    • Kaşıkçı (No: 2)
    • İbibik (No: 3)
    • Çöl Koşarı (No: 4)
    • Bayağı Uzunbacak (No: 5)
    • Baştankara (No: 6)
    • Ardıç (No: 8)
  • 2019 Bodrum Feneri (Deniz Fenerleri No: 9)
  • 2019 Göbeklitepe yılı
    • Gümüş ve Bronz
  • 2019 Kılıç Ali Paşa (Gemiler ve Kaşifler Serisi No: 10)
  • 2019 Azerbaycan Dışişleri Bakanlığının Kuruluşunun 100. Yılı
  • 2019 İmameddin Nesimi Doğumunun 650.Yılı
  • 2019 Nasreddin Hoca “Dünyanın ortası burasıdır” (Masal Kahramanları Serisi No: 5)
  • 2020 Osmanlı İmparatorluğu (Anadolu Medeniyetleri Serisi No: 10)
  • 2020 Karabağ Azerbaycandır 50 Manat
  • 2020 Karabağ Azerbaycandır 20 TL
  • 2020 Perge – Helenistik Kapı (Antik Kentler Serisi No: 14)
  • 2020 Yeşilay’ın kuruluşunun 100. yılı
    • Gümüş
    • Bronz
  • 2020 Gastronomi Şehri Afyonkarahisar
    • Altın kaplama
    • Gümüş
    • Bronz
  • 2020 Nasreddin Hoca “Fil Hikayesi” (Masal Kahramanları Serisi No: 6)
  • 2020 Osman Gazi 1258 ~ 1326 (Osmanlı Padişahları No: 1)
  • 2020 Orhan Gazi 1281 ~ 1362 (Osmanlı Padişahları No: 2)
  • 2021 Yıldız Kenter (Geleneksel Türk Tiyatrosu)
  • 2021 Nasreddin Hoca “Kazan doğurdu” (Masal Kahramanları Serisi No: 7)
  • 2021 1. Mehmed (Çelebi) 1389 ~ 1421 (Osmanlı Padişahları No: 5)
  • 2021 Habib-i Neccar Camii (Camiler Serisi No: 1)
  • 2021 Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri (Antik Kentler Serisi No: 15)
  • 2021 Çocuk Esirgeme Kurumu Kuruluşunun 100. Yılı
  • 2021 New York Türk Evi
  • 2021 İbn-i Sina (İslam Alimleri Serisi No:1)
  • 2024 Türk – Macar Kültür Yılı
  • 2024 Galatasaray 24. Şampiyonluk Hatırası
  • 2024 Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 100. Yılı (*2)
  • 2024 Göktürk İmparatorluğu (Türk Devletleri Serisi #5)
  • 2024 1. Mustafa 1591 ~ 1639 (Osmanlı Padişahları Serisi No: 15)

[1] Paraların tura yüzünde ana tema olarak Hakkı Baha Çavuşgil‘in 1999 yılı deseni kullanıldı.

[2] Paranın bir yüzü Nalan Yerlibucak Çakır eseridir.

[3] Paranın bir yüzü Hasan Aydın eseridir.

(Derlediğimiz bu yazıya sunduğu değerli katkılarından dolayı sanatçıya en derin şükranlarımızı sunarız.)

Nalan Yerlibucak Çakır

1980 İzmit doğumlu sanatçı 2001 yılında Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Heykel Bölümünden mezun oldu. 22 Temmuz 2008 yılında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nde heykeltıraş olarak göreve başladı ve halen Darphane bünyesinde hizmet vermektedir.

Katıldığı Etkinlikler ve Sergiler :

  • 2008 – Yazlık ‘08 Artisan Sanat Galerisi (İstanbul) 2008 – Genç Heykeltıraşlar Sergisi Artisan Sanat Galerisi (İstanbul)
  • 2008 – Marmara Üniversitesi Mezunlar Sergisi – M.Ü.G.S.F Sergi Salonu
  • 2007 – Fikret Mualla Resim Atölyesi Muhammet Şengöz Öğrencileri Sergisi KYÖD Sergi Salonu, ( Kocaeli)
  • 2007 – 2. Genç Sanatçılar Atölyesi-Workshop II ( Yesemek Bienali – Gaziantep)
  • 2005 – 3. Sanat Akmerkez’de Karma Sergisi (İstanbul)
  • 2003 – Nilay Kan Büyükişleyen Heykel Atölyesi Sergisi Kaş Sanat Galerisi (İstanbul)
  • 2002 – 63. Devlet Resim ve Heykel Yarışması Sergisi (Ankara)
  • 2001 – Su ve Us Sergisi (M.Ü.G.S.F. İstanbul)

Ödüller

2007-“Kemal Türkler Anıt Mezarı Ulusal ve Tek Aşamalı Proje Yarışması” 2.’lik Ödülü, (İstanbul)

Darphane’de tasarımını gerçekleştirdiği paralar:

  • 2001 32. Avrupa Erkekler Basketbol Şampiyonası
  • 2001 Türkiye’nin Kuşları
    • Ala Sığırcık (Sturnus roseus)
    • Kızıl Akbaba (Gyps fulvus)
    • İzmir Yalıçapkını (Halcyon smyrnensis)
    • Küçük Karabatak (Phalacrocorax pygmeus)

 

  • 2002 Türkiye’nin Çiçekleri
    • Şakayık (Paeonia turcica)
    • Anadolu Orkidesi (Orchis anatolica)
    • Anadolu Glayölü (Gladiolus anatolicus)
    • Allıgelin (Tchihatchewia isatidea)
    • Çakalnergis (Sternbergia candida)
    • Manisa Lalesi (Tulipa orphanidea)

 

  • 2007 Truva – İnsanlığın Kültür Mirası
  • 2007 Dünya İzciliğinin 100. Yılı
  • 2007 Kariye / Chora

 

  • 2008 Kaşgarlı Mahmut 1000. Doğum Yılı

 

  • 2009 Frederic Chopin 200. Doğum Yılı
  • 2009 Katip Çelebi 400. Doğum Yılı
  • 2009 1 Lira Elephant / Fil
  • 2009 1 Lira Caretta Caretta / Su Kaplumbağası

 

  • 2010 İstanbul Avrupa Kültür Başkenti
  • 2010 Amasya Evleri
  • 2010 Dericillik (Geleneksel Türk El Sanatları)
  • 2010 Ertuğrul Fırkateyni
  • 2010 1 Lira Ankara Kedisi
  • 2010 1 Lira Sivas Kangal Köpeği

 

 

  • 2014 1 Lira Byerley Türk Atı
  • 2014 1 Lira Anadolu Kartalı
  • 2014 1 Lira Çizgili Sırtlan
  • 2014 Halide Edip Adıvar 50. ölüm yıldönümü

 

  • 2015 Sarıkamış Harekatı 100. Yıl
  • 2015 Gelibolu
  • 2015 Hamidiye Kruvazörü
  • 2015 Nusret Mayın Döşeme Gemisi
  • 2015 Ertuğrul Fırkateyni 125.Yıl
  • 2015 Midilli Kruvazörü
  • 2015 Muavenet-i Milliye Muhribi
  • 2015 İlk Kadın Hemşiremiz Esma Deniz (Cumhuriyet’in Kadın İlkleri Serisi)
  • 2022 Gülbaba Türbesi Budapeşte Macaristan
  • 2022 Mersin Balığı
  • 2023 200 Lira Cumhuriyetin 100. Yılı altın
  • 2023 100 Lira Cumhuriyetin 100. Yılı gümüş
  • 2023 5 Lira Cumhuriyetin 100. Yılı bronz
  • 2023 Ömer Hayyam (İslam Alimleri #3)
  • 2023 Ankara’nın Başkent Oluşunun 100. Yılı (*2)
  • 2024 Aşık Veysel Şatıroğlu
  • 2024 Kıbrıs Barış Harekâtı’nın Ellinci Yıl Dönümü
  • 2024 Süleyman Demirel (Cumhuriyet Dönemi Türk Siyasetçileri No:4)
  • 2024 Diyanet İşleri Başkanlığının 100.Yılı (*2)
  • 2024 Hollanda İle Dostluk Antlaşması’nın 100. Yılı

 

[1] Satışa çıkarılan hatıra paraların bazılarının Darphane duyuruları veya sertifikalarında sanatçının ismi belirtilmediğinden, bu paraların sanatçıları, üzerindeki imzalardan tespit edilebildiği kadarıyla listelenmiştir. Yeni bilgiler ışığında listeyi güncel tutmaya çalışıyoruz.

[2] Paranın bir yüzü Tekin Gülbasar eseridir.

Anadolu’ya Özgü Kuşlar (2019)

2019 yılında 1 Kuruş değerinde üretilen setin paraları:

  1. Keklik
  2. Kaşıkçı (*1)
  3. İbibik (*1)
  4. Çöl Koşarı (*1)
  5. Bayağı Uzunbacak (*1)
  6. Baştankara (*1)
  7. Yılanboyun
  8. Ardıç (*1)
  9. Sarı Kocagöz
  10. Orman Toygarı
  11. Kumru
  12. Kızıl Kerkenez

Bimetal alaşımdan, içi nikel, dışı pirinç ve dış halkası nikel, göbek kısmı pirinç A ve B tipi olarak iki tipte üretildi.

 

(*1) İşaretli paraların heykeltraşı Tekin Gülbasar‘dır.

(2018 yılında yine “Anadolu’ya Özgü Kuşlar” adıyla duyurulan, ancak 2001’deki “Türkiye’nin Kuşları” setinin kalıp desenleri temel alınarak küpronikel malzemeden üretilen bir diğer set de mevcuttur)

 

Osmanlı Padişahları Serisi

2021 yılında satışa çıkan Osman Gazi ve Orhan Gazi hatıra paraları ile başlayan seride, 2024 itibarıyla ilk 18 Padişah için hatıra para basıldı.

  1. 2020 – Osman Gazi 1258 ~ 1326 (*1) (*i)
  2. 2020 – Orhan Gazi 1281 ~ 1362 (*1) (*i)
  3. 2021 – 1. Murad 1326 ~ 1389
  4. 2021 – 1. Bayezid [Yıldırım Bayezid] 1360 ~ 1403
  5. 2021 – 1. Mehmed [Çelebi] 1389 ~ 1421 (*i)
  6. 2022 – 2. Murad 1402 ~ 1451
  7. 2022 – 2. Mehmed [Fatih Sultan Mehmed] 1432 ~ 1481
  8. 2022 – 2. Bayezid 1481 ~ 1512
  9. 2022 – 1. Selim [Yavuz Sultan Selim] 1512 ~ 1520
  10. 2023 – 1. Süleyman [Kanuni Sultan Süleyman] 1494 ~ 1566 (*2)
  11. 2023 – 2. Selim 1524 ~ 1574 (*2)
  12. 2023 – 3. Murad 1546 ~ 1595 (*2)
  13. 2023 – 3. Mehmed 1566 ~ 1603 (*3) (*ii)
  14. 2023 – 1. Ahmed 1590 ~ 1617 (*3) (*iii)
  15. 2024 – 1. Mustafa (*i)
  16. 2024 – 2. Osman [Genç Osman]
  17. 2024 – 4. Murad (*ii)
  18. 2024 – Sultan İbrahim (*ii)
  19. 4. Mehmed
  20. 2. Süleyman
  21. 2. Ahmed
  22. 2. Mustafa
  23. 3. Ahmed
  24. 1. Mahmud
  25. 3. Osman
  26. 3. Mustafa
  27. 1. Abdülhamid
  28. 3. Selim
  29. 4. Mustafa
  30. 2. Mahmud
  31. Abdülmecid
  32. Abdülaziz
  33. 5. Murad
  34. 2. Abdülhamid
  35. 5. Mehmed (Mehmed Reşad)
  36. 6. Mehmed (Mehmed Vahdeddin)

[1] 17/03/2021 tarihinde satışa çıktı.
[2] 08/01/2024 tarihinde satışa çıktı.
[3] 18/04/2024 tarihinde satışa verildi.

[i] Sanatçısı Tekin Gülbasar
[ii] Sanatçısı Birsen Kendirci
[iii] Sanatçısı Hasan Aydın

Türkiye’nin Hayvanları Seti

  1. Anadolu Parsı (Anatolian Leopard)
  2. Sivas Kangal Çoban Köpeği (Kangal Dog)
  3. Boz Ayı (Grizzly Bear)
  4. Çizgili Sırtlan (Striped Hyena)
  5. Anadolu Yaban Koyunu (Anatolian Mouflon)
  6. Ankara Keçisi (Angora Goat)
  7. Yediuyur (Hazel Dormouse)
  8. Arap Tavşanı (Five-Toed Jerboa)
  9. Çöl Varanı (Desert Monitor)
  10. Uzun Kulaklı Kirpi (Long-Eared Desert Hedgehogs)
  11. Ankara Kedisi (Angora Cat)

Paraların sanatçıları:

 

Türkiye’nin Çiçekleri Seti

2002 yılında üretilen ve 13 hatıra paradan oluşan Türkiye’nin Çiçekleri seti, ayrı ayrı ve kutulu set halinde satışa sunuldu.

  1. Yanardöner (Centaurea Tchihatcheffii)
  2. Şakayık (Paeonia Turcica)
  3. Safran (Crocus Sativus)
  4. Anadolu Orkidesi (Orchis Anatolica)
  5. Allıgelin (Tchihatchewia Isatidea)
  6. Çakalnergis (Sternbergia Candida)
  7. Benekli Yılanyastığı (Arum Maculatum)
  8. Akçaçıngırak (Campanula Betulifolia)
  9. Anadolu Keteni (Linum Anatolicum)
  10. Anadolu Glayölü (Gladiolus Anatolicus)
  11. Antalya Süseni (Iris Pamphylica)
  12. Domuztopalağı (Cyclamen Trochopteranthum)
  13. Manisa Lalesi (Tulipa Orphanidea)

Paraların sanatçıları:

Türkiye’nin Kuşları Seti

2001 yılında, 28 x 28 mm ölçülerinde köşeleri yuvarlatılmış kare formunda ve 7.500.000 Lira nominal değerde gümüşten üretilen setin paraları:

  1. Toy (Otis Tarda)
  2. Yeşil Arıkuşu (Merops Superciliosus)
  3. Kelaynak (Geronticus Eremita)
  4. Kızıl Akbaba (Gyps Fulvus)
  5. Turaç (Francolinus Francolinus)
  6. Tepeli Pelikan (Pelecanus Crispus)
  7. İzmir Yalıçapkını (Halcyon Smyrnensis)
  8. Sakallı Akbaba (Gypaetus Barbatus)
  9. İshak Kuşu (Otus Scops)
  10. Küçük Karabatak (Phalacrocorax Pygmeus)
  11. Yaz Ördeği (Marmaronetta Angustirostris)
  12. Saz Horozu (Porphyrio Porphyrio)
  13. Şah Kartal (Aquila Heliaca)
  14. Ala Sığırcık (Sturnus Roseus)
  15. Dikkuyruk (Oxyura Leucocephala)

Paraların sanatçıları:

 

Nacar Saatleri ile Darphane arasındaki işbirliği ile 50şer adet üretilen kol saatlerinin kadranı olarak da kullanıldı.

Aynı kuş desenleri ile 2018 yılında 1 Kuruş değerinde küpronikel olarak Anadolu’ya Özgü Kuşlar adıyla bir başka seri de üretildi.

(yine “Anadolu’ya Özgü Kuşlar” isminde, 2019 yılında bimetal alaşımdan üretilen, ancak farklı kuşların resmedildiği bir başka seri de mevcuttur)

Binyılın Türkleri Setleri

İlki 2001’de, ikincisi 2004’te olmak üzere iki kısım halinde üretilen setine dahil hatıra para ve madalyonlar:

Binyılın Türkleri Seti I (2001)

Binyılın Türkleri Seti II (2004)