buğday arşivleri - Cumhuriyet Paraları

Ahmet Şimşek

15/10/2023

1998, Cumhuriyet’in 75. yılı için oluşturulacak hatıra paraların tasarımı için açılan yarışmada birincilik ödülünü “Cumhuriyet ve Gençlik” temalı paranı tasarımı kendisine aittir.

Atatürk’ün sağa bakan profilinin yanında zeytin dalı ile meşale taşıyan bir kız ve erkek tasvir edilir. Kompozisyonun dörtte üçlük çevresi boyunca da buğday başağı ile dişli çark içeren süslemeler bulunur.

Hatıra paranın tanıtımı 1998 Yılı Hatıra Paraları kitapçığında şöyle yapıldı:

“Gümüş hatıra paranın tasarımı bir yarışma ile belirlenmiştir. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan bir jürinin Türkiye genelinde açtığı yarışmayı Mersin Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencisi Ahmet Şimşek kazanmıştır. Ödül alan tasarım, Darphane atelyelerinde yürütülen çalışmalar (kalıp ve pantoğraf) sonucu proof baskılı gümüş paraya dönüştürülmüştür.”

7 paralık setteki altın para “Cumhuriyet 75” olarak isimlendirilen ortak bir çalışmadır.

Diğer gümüş paraların temaları ve tasarımcıları şu şekildedir:

“Cumhuriyet ve Lozan”, “Cumhuriyet 2000” (Suat Özyönüm);
“Cumhuriyet ve Çocuk”, “Cumhuriyet ve Kadın” (Nesrin Ekşi);
“Cumhuriyet ve Devrimler” (Hakkı Baha Çavuşgil),
“Cumhuriyet ve Gençlik” (Ahmet Şimşek)

Milenyum 2000 yarışma ikincisi; Ahmet Şimşek

Ahmet Şimşek’in katıldığı bir diğer yarışmada ise eseri Milenyum serisi hatıra paralarının ikincisi için seçildi.

Eserde karşılıklı duran iki güvercin, kuyrukları dünyayı sarar ve kanatları bir lale figürü oluşturacak biçimde tasvir edildi.

Diğer iki eser Ayşe Şirin ve Tan Mavitan‘a aittir.

2006 yılı Nevruz Kutlamaları konulu hatıra para yarışmasına da katılan Ahmet Şimşek, Buket Esener ile ikinciliği paylaşmışsa da, çalışması hatıra parada kullanılmadı (*).

* Türk paralarının tasarımında emeği geçen diğer sanatçıların listesi için tıklayın.

Mazhar Nazım Resmor (1901 ~ 1977)

15/10/2023

1934 yılında yeni harflerle basılacak küpronikel paraların tasarımı için açılan yarışmaya katılan ve Mimar Nurettin Bey ile birincilik kazananan Ressamdır.

Sanatçı, 1901 yılında İstanbul’da doğdu. Cumhuriyet’in ilk Millet Meclisi’nde İçişleri Bakanlığını yürüten Tokat Vekili Nazım Bey’in oğludur. Galatasaray Lisesi’nde sporda çeşitli dereceler kazandı, 1924 yılında Yaz Paris Olimpiyatları’na katıldı.

Yüksek öğrenimini Sanayi-i Nefise mektebi (Devlet Güzel Sanatlar Akademisi) ve Paris Dekoratif Sanatlar Yüksek Okulu’nda yaptı. Vitray ve mozaik üzerine ustalaştı, 1933 yılında ülkeye döndü, Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nda ve Kız Sanat Enstitüsü’nde uzun yıllar teknik dersler verdi (*kaynak).

1934’te tedavül paraları için düzenlenen yarışmanın jürisi 24 Eylül’de sonuçları ilan etti.

Ressam Mazhar Nazım’ın deseni paraların ön yüzünde, Mimar Nurettin Bey’in deseni ise arka yüzünde kullanılacağı duyuruldu.

24/09/1934 Son Posta’da desenler şöyle betimlendi: “10 Kuruş 1934 ibaresi üç satır halinde yazılmış ve etrafına da daire şeklinde dört zeytin dalı ve 12 adet zeytin tanesi konmuştur.”

aynı makalede Mimar Nurettin’in çalışması ise şu şekilde verildi: ” Ortasında bir hilal içinde büyücek bir başak ve yıldız, üstünde “Türkiye” altında da “Cümhuriyeti” kelimeleri yazılmıştır.”

25 Eylül 1934 tarihli Vakit Gazetesinde desen şöyle tarif edildi: “Daireyi saran stilize edilmiş zeytin yapraklarının ortasında 10 rakamı, onun altında “Kuruş” kelimesi ve paranın basıldığı tarih vardır”

24/091934 Son Posta – Nikel para yarışması sonucu

24 Eylül 1934 tarihli Akşam Gazetesindeki duyuru

25 Eylül 1934 tarihli Vakit Gazetesinden alıntı

Maliye Bakanlığı’na gönderildiği duyurulan kalıplar, Gümüş paraların basımını öncelik verilmesi, gümüş sikkelerin darbının da çeşitli nedenlerle 1935’e sarkmasından dolayı tedavüle verilecek küpronikel paralarda kullanılmadı.

1935’teki gelişmeler ve İngiliz Kraliyet Darphanesi ile kurulan ilişkiler neticesinde, hammadde ve makine alımının yanı sıra tasarım desteği de alındı ve sonuç olarak gerek gümüş gerekse küpronikel ufaklıklar için Percy Metcalfe‘in 1935 baharında ürettiği tasarımlar kullanıldı.

“Ulusal Ekonomi ve Artırma Kurumu” (günümüzde Türkiye Ekonomi Kurumu) için hazırlanan tarihsiz madalyonda imzası görülür (*Bkz).

Ulusal Ekonomi ve Arttırma Kurumu madalyonu “Maz. N. Resmor” imzalı yüzü

* Türk paralarının tasarımında çalışmaları bulunan diğer sanatkarlar için tıklayın.

Ressam Ali Cemal

15/10/2023

1934 yılında yeni harflerle basılacak paraların tasarımı için açılan yarışmaya altı kalıp ile katılan sanatçılardandır. Kalıpları, yarışma resmi sonuçlarına göre seçilmedi, ancak kapalı iade edilmesi gereken zarfı açık halde teslim edildiği için gazetelere şikayet mektupları göndermesi üzerine ikinci seçildiği açıklandı. Nihayetinde 100 Kuruşlarda kendisinin rölyefleri kullanıldı.

Ünlü ressam Ali Cemal Benim olmayıp, kendisiyle sadece isim benzerliği mevcuttur. Sanatçıya dair dönemin gazetelerine yansıyanlar haricinde bir bilgiye henüz ulaşabilmiş değiliz.

1934’te tedavül paraları için düzenlenen yarışmanın seçici heyeti, tura yüzünde kullanılacak Mustafa Kemal rölyefi için birinciliğe Mesrur İzzet Bey‘in, yazı tarafı ise Güzel Sanatlar Akademisi öğretmenlerinden Vedat Ömer Ar’ın tasarımını seçti ve sonucu bu şekilde ilan etti.

Ressam Ali Cemal Bey’in katılımcı zarfı yarışma kurallarına aykırı olarak açılmış halde iade edildi ve kendisi bu durumu Cumhuriyet Gazetesine yazdığı mektupla kamuoyuyla paylaştı. Gazetelerde usulsüzlük imalarıyla paylaşılan haberlere Maliye Bakanlığı verdiği yanıtta Ali Cemal Bey’in kalıplarının ikinci seçildiğini, değerlendirilmek üzere Ankara’ya gönderilmeye layık görüldüğünü, zarfın bu sebeple açıldığını belirtti.

Ali Cemal Bey de 4 Eylül 1934 tarihli Cumhuriyet’e ilk beyanatından sonra Darphane ile görüşüp konunun açıklandığını bildirmiştir:

“Darphane müdüriyetinde Türk Sanatkarları arasında açılan müsabakada kapalı zarf1m1n açılmasının şartnameye muhalif bir hareket olduğu zannı ile muhterem gazetenize müracaat etmiş ve yaptığım kalıpların resmini takdim etmiştim.
Darphane müdürü Fuat Bey’in san’atkarları himaye hisleriyle mütehassis olduğuna ve müsabakada bir usulsüzlük olmad1ğına kanaat getirdim. Hakikati tavzih z1mnında arzı keyfiyet ederim.”

Yine de, 26 Ekim 1934 tarihli Zaman Gazetesi röportajına göre Maliye Bakanlığı ve “konunun ilgilileri”, 100 Kuruşlarda kullanılmak üzere Ali Cemal Bey’in yazı ve tura yüzleri desenlerini tercih etti.

Zaman Gazetesine verdiği mülakatta, nikel para yarışmasına da dört eser ile katıldığından bahsetmektedir.