Günlük kullanılan paralardan birer adedinin Darphane jetonu (ya da parası) ile birlikte paketlendiği yıllık tedavül setleri ve nostalji setlerinden başka, Darphane’nin satışa çıkardığı hatıra paralar zaman zaman ortak bir temaya sahip birkaç parçalık set olarak üretilir.
Birleşmiş Milletler çatısı altında kurulu Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agricultural Organization; FAO) hatıra programı kapsamında, 1970 yılında çıkarılmaya başlanan FAO Hatıra Paraları ilk seri kabul edilebilir.
Darphane’nin kendi duyurularında isimlendirdiği seriler:
1980 İzmit doğumlu sanatçı 2001 yılında Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Heykel Bölümünden mezun oldu. 22 Temmuz 2008 yılında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nde heykeltıraş olarak göreve başladı ve halen Darphane bünyesinde hizmet vermektedir.
Katıldığı Etkinlikler ve Sergiler :
2008 – Yazlık ‘08 Artisan Sanat Galerisi (İstanbul) 2008 – Genç Heykeltıraşlar Sergisi Artisan Sanat Galerisi (İstanbul)
2008 – Marmara Üniversitesi Mezunlar Sergisi – M.Ü.G.S.F Sergi Salonu
2007 – Fikret Mualla Resim Atölyesi Muhammet Şengöz Öğrencileri Sergisi KYÖD Sergi Salonu, ( Kocaeli)
2007 – 2. Genç Sanatçılar Atölyesi-Workshop II ( Yesemek Bienali – Gaziantep)
2005 – 3. Sanat Akmerkez’de Karma Sergisi (İstanbul)
2003 – Nilay Kan Büyükişleyen Heykel Atölyesi Sergisi Kaş Sanat Galerisi (İstanbul)
2002 – 63. Devlet Resim ve Heykel Yarışması Sergisi (Ankara)
2001 – Su ve Us Sergisi (M.Ü.G.S.F. İstanbul)
Ödüller
2007-“Kemal Türkler Anıt Mezarı Ulusal ve Tek Aşamalı Proje Yarışması” 2.’lik Ödülü, (İstanbul)
Darphane’de tasarımını gerçekleştirdiği paralar:
2001 32. Avrupa Erkekler Basketbol Şampiyonası
2001 EuroBasket, 32. Avrupa Erkekler Basketbol Şampiyonası
2001 EuroBasket, 32. Avrupa Erkekler Basketbol Şampiyonası
2024 Hollanda İle Dostluk Antlaşması’nın 100. Yılı
Cumhuriyetin 100. Yılı bronz – Arkaplanda Atatürk portresi
2024 Cumhuriyet Dönemi Türk Siyasetçileri #4 Süleyman Demirel
2024 Cumhuriyet Dönemi Türk Siyasetçileri #4 Süleyman Demirel 20 Lira
[1] Satışa çıkarılan hatıra paraların bazılarının Darphane duyuruları veya sertifikalarında sanatçının ismi belirtilmediğinden, bu paraların sanatçıları, üzerindeki imzalardan tespit edilebildiği kadarıyla listelenmiştir. Yeni bilgiler ışığında listeyi güncel tutmaya çalışıyoruz.
1975 yılında doğan sanatçı, 1997 yılında Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü’nden birincilikle mezun olup Darphane’de çalışmaya başladı.
2016 yılına kadar süren Darphane kariyeri boyunca “İstabul Kültür Varlıkları” serisinin ikincisi olan Dikilitaş desenli 5.000.000 Liralık altın parayla başlayarak pek çok hatıra ve tedavül parasını tasarladı.
Günümüzde kullanılan tedavül paralarından 50 kuruştaki Boğaziçi Köprüsü deseni kendisine aittir.
2007 – 2008 Yılı Osmanlı İmparatorluğu Padişahlar Serisi, gümüş proof & okside, bronz ve pirinç okside dört tip olarak;
Orhan Gazi
Osman Gazi
1. Mehmed (Çelebi)
2. Bayezid
1. Murad
2. Murad
Yıldırım Bayezid
2008 Selçuklu Madalyonu
2008 Yılı İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul’un Fethinin 555. Yılı
2009 Kapalıçarşı Nuruosmaniye Kapısı Türk Nümismatik Derneği logolu ve Osmanlı Armalı Madalyon
2010 Avrupa Kültür Başkenti İstanbul Madalyonu
* Cumhuriyet dönemi Türk paralarının tasarımında emeği olan diğer sanatçıların listesi için tıklayın.
[1] Darphane duyuruları veya sertifikalarında sanatçının ismi belirtilmeyen paraların sanatçıları, üzerindeki imzalardan tespit edilebildiği kadarıyla listelenmiştir. Yeni bilgiler ışığında listeyi güncel tutmaya çalışıyoruz.
1981 Uluslararası Sakatlar Yılı konulu 3.000 Lira değerindeki hatıra para ile 1982 yılı Dünya İzciliğinin 75. Yılı temalı 30.000 Liraları tasarladı.
1982 Dünya İzcilik Yılı 75. yılı altın
1982 Dünya İzcilik 75. yılı altın 30.000 Lira
1981 IYDP – Uluslararası Sakatlar Yılı gümüş
1981 IYDP – Uluslararası Sakatlar Yılı 3.000 Lira
Çalışma hayatına Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nde başladı. 30 yıllık görev süresi boyunca, damga, harç ve vize pulları, hatıra para setleri, sertifika ve kıymetli evrakların kompozisyonlarını hazırlamadı.
1997’den itibaren tedavül para setlerinde kendisinin minyatür resimleri görülür;
1979 yılında Darphane’de göreve başlayan sanatçı, pek çok tedavül ve hatıra parasının tasarımını gerçekleştirdi.
Güzel Sanatlar Akademisi Heykel bölümünden mezun oldu ve soyut heykel alanında pek çok eser verdi.
Madalya ve gravür sanatları heykeltraşı olarak hizmet verdiği Darphane websayfasından alıntılanan özgeçmişi:
15 Mayıs 1924’te Harput, Elazığ’da doğdu.
İlk ve Orta öğrenimini Çanakkale; Lise öğrenimini Ankara Maliye Meslek Okulu’nda tamamladı.
Askerliğini 21 Ekim 1948’ de 28. Dönem Yedek Subay olarak; Çanakkale’de Teğmen olarak yaptı.
Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde (Mimar Sinan Üniversitesi) Rudolf Belling ve Zühtü Müritoğlu atölyelerinde eğitim görerek, yüksek Heykel Bölümü’nden pekiyi derecede mezun oldu. (22/06/1955)
Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Dekorasyon Süsleme Sanatları Seramik Bölümünü pekiyi dereceyle bitirdi. (05/06/1957)
İtalyan Hükümetince verilen Sanat Araştırma Bursu ile Roma Istituto Centrale Del Restauro da beş yıl restorasyon Müzecilik Kurs ve Araştırmaları yürüttü.
Roma Madalya Sanatları Okulu’nu (14 Temmuz 1962) pekiyi dereceyle bitirdi, para ödülü ve PERFESSIONAMENTO uzmanlık diploması kazandı.
Avrupa’nın çeşitli sanat merkezlerine etüt ve tetkik gezileri gerçekleştirdi.
Mimar Sinan Üniversitesi sanatta yeterlilik diploması kazandı (1985)
2006 yılında vefat etti.
Katıldığı sergi ve etkinlikler:
İstanbul Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü kazı kurulunda Heykel Restorasyon görevlisi
Seramik Sergisi Beyrut
Türkiye sathı üzerinde yedi dönem arkeolojik ve sanat araştırmaları, kalıntıların, restorasyon görevlisi (1954)
Türk dili araştırmaları: Türk Dil Kurumu’na asil üye seçiliş.(1954)
Arkeoloji bilimsel kurulunca Side, Perge Antik şehirlerinde restorasyon çalışmaları.
Side müzesinin yapım ve yerleşiminde Heykel ve Kabartmaların restorasyonu görevlisi.
Yurt dışında Karma Sergilere katılış San Francisco, Los Angeles, Sao Paolo Boston, Philadelphia.
Resim Heykel müzesinde iki eserin alınması.
Roma sergisi sarayında özel galeride kişisel heykel sergisi.
Roma , Milano, Floransa, Spoleto, Venedik Sergileri
İtalyan Hükümetince Türkiye’de Ayasofya Müzesinin antik kapıları kabarmalarının restorasyonu ve araştırma görevlisi.
Prof. Baiardi, Giannone, Drei Atelyelerinde çelik üzerinde gravür ve madalya çalışmaları.
Brüksel ve Paris’te karma sergiler
Viçenza’da seramik masklar sergisi (1963).
Yurda dönüş ve heykel çalışmaları Trakya Üniversitesi Çanakkale Y.M.OK. Seramik Bölümü öğretim görevlisi .
İstanbul Büyükşehir Galerisinde 5’ler sergisi 1975
1980-81 Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümünde öğretim görevlisi olarak Madalyon Atelyesini başlattı.
Mimar Sinan Üniversitesi Öğretim elemanları ile karma çağdaş heykel sergisi
Ödülleri:
Devlet Resim Heykel sergisi birincilik ödülü
Ravenna Uluslararası Resim yarışmasında ödül (30 Ağustos 1959)
Civilavekhia – Necropol kazılarına katılmış restorasyon başarı belgesi.
Deruta da seramik sergisi ve büyük ödül. Evren kompozisyonu.
Spoleto International plastik sanatlar sergisinde Kızgın Atlar rölyefi birincilik ödülü.
Firenze 1964 Enternasyonal plastik sanatlar sergisi ödülü. (Adem ile Havva)
Büyük Şehir Belediyesi Demokrasi ve Laiklik Anıtı yarışması ödülü. (Bahsi geçen heykel, İstanbul, Unkapanı İBB Binasının karşısındaki Saraçhane Parkı’ndadır)
1996 Unesco Türkiye Örgütü 50 yılın Türk sanatkarları plaketi.
Darphane’deki Çalışmaları:
1981 Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılı Yarım (½) ve 1 Lira gümüş ve altın dört adet hatıra para (*1)
1981 FAO Besin Günü tura
1981 FAO Besin Günü yazı – stilize bir ana keçi ve emzirdiği iki oğlak
1982 – Hicretin 15. yy yazı
1982 – Hicretin 15. yy tura
1982 Dünya İzcilik 75. yılı 3.000 Lira yazı yüzü
1485 – 1985 Turgut Reis’in Doğumunun 500. yılı
1985 – Turgut Reis 5000 Lira
1986 Dünya Futbol Şampiyonası – Meksika (kaktüs figürlü gümüş ve altın, ayrıca futbolcu figürlü gümüş, toplam 3 hatıra para)
1986 Mehmet Akif Ersoy 50. Ölüm Yılı
1987 Ormancılığımızın 130 Yılı, “Yeşili Yaşat, Ormanı Koru” sloganlı biri gümüş, biri altın iki hatıra para
1988 Kış Olimpiyatları – Calgary, Kanada
1988 Yaz Olimpiyatları – Seul, Güney Kore
1988 Mavi Haliç, Büyük İstanbul Çevre Koruma Projesi, altın ve gümüş iki hatıra para
1989 İstanbul Metrosu
1989 Mimar Sinan 400. Anma Yılı (1.000 Liralık küpro-nikel, 20.000 Liralık gümüş ve 200.000 Liralık altın)
Mimar Sinan 400. Anma Yılı
1990 Çanakkale Zaferi 75. Yıl gümüş ve altın iki hatıra para
1990 Parlamenter Demokraside 70. Yıl gümüş ve altın iki hatıra para
1990 Dünya Futbol Şampiyonası – İtalya (Romus & Romülüs’ü emziren kurt figürlü ve top süren bir futbolcu desenli iki gümüş para)
1991 Mozart 200. Ölüm Yılı – Saraydan Kız Kaçırma Operası – Topkapı Sarayı
1992 500 Years of Peace and Harmony – Turkish Jews (Sefarad Yahudileri Göçü’nün 500. Yıldönümü, küpronikel, gümüş ve altın)
1992 Cioacchino Rossini 200. Doğum Yılı
1992 Muhsin Ertuğrul 100. Doğum Yılı
1993 Türkiye Kızılay Derneği 125. Yıl (gümüş ve altın iki hatıra para)
1951 yılında Erzincan’da dünyaya gelen sanatçı, 1974 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi (İDGSA) Yüksek Heykel bölümüne girdi. Hocaları Prof. Şadi Çalık ve Prof. Hüseyin Gezer’in teşvikiyle 1977’de Darphane’de çalışmaya başladı. Ancak Darphanenin çalışma şartlarının, okuduğu okulu (İDGSA) bitirmesine uygun olmaması yüzünden bir yıl sonra ayrıldı.
1980’de Akademi’den mezun oldu ve bir yıl sonra, Darphanenin çağrısı üzerine Heykeltraş olarak görevine geri döndü. 1986 yılında Roma Darphanesi’nde para yapımını öğrenmek için T.C. Devlet Darphanesi tarafından 5 ay süre ile İtalya’ya gönderildi.
2006 yılında emekliye ayrıldı.
Katıldığı Sergiler:
1976 yılında Arkeoloji Müzeleri açık hava resim sergisine katıldı.
1978 YDGSA Yüksek heykel bölümü öğrenci gurup sergisine katıldı.
1978 yılında Devlet resim heykel sergisine katıldı.
1979 yılında ilk kişisel heykel sergisini Nur Sanat Galerisi’nde açtı.
1979 yılında Devlet resim heykel sergisine katıldı.
1979 yılında 2. Sanat Bayramı etkinliklerine katıldı.
1981 yılında 3. İstanbul Sanat Bayramı “Yeni Eğilimler” Sergisine katıldı.
1981 yılında Maçka sanat galerisi çağdaş karma heykel sergisine katıldı.
1981 yılında Moda Güzel Sanatlar Galerisi’nde karma resim ve heykel sergisine katıldı.
1984 yılında 12. Uluslararası İstanbul Festivali “Günümüz Sanatçıları 5. İstanbul Sergisi” ne katıldı.
1993 yılında Sadberk Hanım Müzesi’nde Özgün Madalyon ve Heykel Sergisi açtı.
1994 yılında Foks Sanat Galerisi’nde heykel sergisi açtı.
2001 Akbank Sanat Merkezi’nde “Cumhuriyetin 78. Yılında Heykelle Buluşma” Sergisine katıldı.
Kazandığı Ödüller:
1979 yılında Osman Hamdi Heykel yarışmasında Birincilik ödülü aldı.
1987 yılında Başbakanlığın açtığı Devlet Madalya ve Nişanları yarışmasında 2 mansiyon kazandı.
Darphane’deki para tasarımları:
(Sanatçının desen aşamasından kalıp üretimine kadar tüm safhalarını kendisinin ürettiği eserler)
1977 yılı FAO 2,5, 5 ve 50 Liralarda kullanılan “Herkese Ekmek ve Konut” deseni
2005 T.B.M.M. Türkiye Büyük Millet Meclisi 85. Milli Egemenlik Yılı
2005 tedavül paralarından 1, 5 ve 10 Kuruşların tura yüzünde yer alan Atatürk portreleri
2009 tedavül paralarının tamamında (1, 5, 10, 25 ve 50 Kuruş ile 1 Lira) tura yüzünde yer alan, ilk olarak 1984 yılı 1, 5, 10, 20 ve 50 Liralıklarda yer alan Mustafa Kemal Atatürk portresi.
İlk kez 1984 yılı FAO Balıkçılık altın parasının yazı yüzünde kullanılan ve 1984’ten itibaren para setlerinde görülen Darphane logosu kendisinin eseridir (*27, Sf. 73, 74 & 75).
İstanbul Darphanesi Logosu
Darphane’deki diğer eserleri:
1982 Tekel Türkiye Şarap Yarışması Tekirdağ madalyon ön
1983 THY 50. Yıl madalyonu arka
1983 THY 50. Yıl madalyonu ön
1984 Fatih Belediyesi – Fatih Sultan Mehmet Madalyonu
1986 Kuzey Kıbrıs Havayolları madalyon ön
1986 Kuzey Kıbrıs Havayolları madalyon arka
TBMM – Türkiye Büyük Millet Meclisi madalyon ön
TBMM – Türkiye Büyük Millet Meclisi madalyon arka
1989 NATO’nun 40. Yılı ön
1989 NATO’nun 40. Yılı arka
1990 – Herşey İnsan İçindir – Çevre Emanettir madalyon
1990 – İnsanı Sev Çevreni Koru madalyon
Ünlü Türk Nümismatı Behzat Butak 1891 ~ 1963
Türk Nümismatik Derneği, Behzat Butak madalyonu arka yüzü
1996 Fenerbahçe şampiyonluk madalyonu ön
1996 Fenerbahçe şampiyonluk madalyonu arka
1998 Habitat 2 Kent Zirvesi madalyonu
Türkiye’m madalyonu
Türkiye’m madalyonu arka yüzü – Türk Devlet Darphanesi – Turkish State Mint
İzzet Baysal Vakfı Madalyonu
Türk Telekom madalyon
İBB şehrin anahtarı, gümüş döküm üzerine altın kaplama ön & arka
İstanbul Büyükşehir Belediyesi altın anahtarı sunum kutusu
İBB altın anahtarı kutu detayı
1982 Tekel Şarap Yarışması madalyonu
1983 Türk Hava Yolları THY’nin 50. Yılı madalyonu
1983 Uluslararası Vehbi Emre Serbest Güreş Şampiyonası madalyonu
1984 Fatih Belediyesi Madalyonu
1986 Kuzey Kıbrıs Türk Havayolları madalyonu
1987 Galatasaray Spor Kulübü Ali Sami Yen madalyonu
1989 NATO’nun 40. yıldönümü, “Özgürlük içinde Barış” sloganlı hatıra madalyonu
1990 “İnsanı Sev Çavreni Koru” ve “Herşey İnsan İçindir – Çevre Emanettir” sloganlı madalyon
1990 TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi madalyonu
1993 Türk Nümismatik Derneği TND’nin 25. Yılı, “Büyük Türk Nümismatı Behzat Butak” madalyonu
1996 Fenerbahçe Spor Kulübü Şampiyonluğu ve Atatürk’ün kulübü ziyareti madalyonu
1998 Habitat II İstanbul Kent Zirvesi madalyonu
1998 Emlak Bank Tiflis Şubesi madalyonu
2000 İzzet Baysal Vakfı madalyonu
İstanbul Büyükşehir Belediyesi altın kaplama şehrin anahtarı ve kutusu
Yazımızın hazırlanmasında bizden yardımlarını esirgemeyen, kişisel arşivinden sunduğu çok değerli bilgi ve görseller sayesinde literatürde bahsedilmeyen parçaların listelenmesini mümkün kılan sanatçımız Sayın Suat Özyönüm’e en içten teşekkürlerimizi sunarız.
[2]Darphane çalışanları 23 Haziran – 19 Ekim 1988 tarihleri arasında greve gittiklerinden, bazı tedavül paralarını basma işi Meksika Darphanesine ihale edildi. 1988 tarihli 10 Milyon adet 100 Lira ile 1989 tarihli yaklaşık 66 milyon adet 500 Lira, İstanbul’da üretilen kalıplar ile Meksika’da darp edildi. Üretilen tedavül paralarına ek olarak biner adet gümüş 100 ve 500 Lira hatıra para basıldı. Bir süre Darphane bünyesinde saklanan bu hatıra paralar 1995’te kayıtlı koleksiyonerlere, birer adet kontenjan ile satışa sunuldu (*27, Sf. 100).
* Cumhuriyet dönemi Türk paralarının tasarımında emeği olan diğer sanatçılar için tıklayın.
