Günlük kullanılan paralardan birer adedinin Darphane jetonu (ya da parası) ile birlikte paketlendiği yıllık tedavül setleri ve nostalji setlerinden başka, Darphane’nin satışa çıkardığı hatıra paralar da zaman zaman ortak bir temaya sahip birkaç parçalık set, ya da yıllara yayılan bir seri halinde üretilir.
Birleşmiş Milletler çatısı altında kurulu Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agricultural Organization; FAO) hatıra programı kapsamında, 1970 yılında çıkarılmaya başlanan FAO Hatıra Paraları ilk seri kabul edilebilir.
Darphane’nin kendi duyurularında isimlendirdiği setler ve seriler:
Avrupa ortak para birimi ECU (European Currency Unit) için 1996’da bir hatıra para üretildiyse de, Euro adının benimsenmesinden sonra Darphane’nin bir seri halinde duyurduğu paralar şu şekildedir:
Münzhandelsgesellschaft mbH & Co. KG Deutsche Münze (kısaca MDM) Firması ve grup şirketi World Coin Association, Darphane’nin ürettiği ve daha ziyade uluslar arası piyasada satışını amaçladığı hatıra paraların tasarım ve dağıtım süreçlerinde birlikte çalıştığı Almanya merkezli firmadır.
Olimpiyatlar, Futbol Dünya Kupaları, Korunan Doğa, Euro, Gemiler ve Kaşifler gibi bazı seriler bu işbirliğinin sonucudur.
Kimi hatıra paranın kalıp sanatçılarının yabancı olması bu sebepledir.
MDM, dünyadaki çoğu darphane ile doğrudan işbirliği içindedir:
Bazı ülkeler hatıra paraların tasarım, üretim ve dağıtım süreçlerinin tüm koordinasyonu için MDM / WCA firması ile çalışırken bazıları kendi ürettikleri hatıra paraların dağıtım ve yabancı pazarlarda pazarlanması noktasında MDM ile işbirliği yapar.
1999 yılı Euro Serisinden, Mustafa Kemal Atatürk, Boğaziçi temalı 4.000.000 TL nominal değerindeki gümüş ve aynı desendeki 2000 yılı 50.000.000 değerindeki altın hatıra paralarının tasarımcısıdır.
1999 yılı Mustafa Kemal Atatürk Euro Serisi #6
Boğaziçi Euro Serisi #4
1999 4.000.000 Lira tura tarafı
Bahsedilen paralar Alman MDM firması ile yapılan anlaşma uyarınca üretilen Euro serisine dahildir.
Myra’lı Aziz Noel Baba (altın), 10.000.000 TL, 2000 Hakkı Baha Çavuşgil
[1]Aynı deseni taşıyan 2001 Yılı altın paranın sanatçısı Waldemar Wronski olarak belirtilmiştir.
Bulgaristan, 1953 doğumlu sanatçı (Bulgarcası “Снежана Русева – Хойер”), 70’lerde grafik tasarım eğitimi almak üzere Doğu Berlin’e gitti, orada tanıştığı Heinz Hoyer ile evlendi.
Snezhana & Heinz Hoyer tarafından tasarlanan Alman Kartalı (foto: ECB)
1997’de artık birleşen Federal Almanya’da açılan Euro paraları yarışmasına katıldılar ve 2002’den beri tedavülde olan 1 ve 2 Euroluk paraların Almanya’da basılan versiyonlarının tura tarafı için Alman devletinin geleneksel sembolü kartalın, stilize bir versiyonu olan desenleri, birinci seçildi.
Aile şirketlerinde pul, para ve madalya tasarımları üzerine çalışmaları devam etmektedir.
1951’de doğan sanatçı, 1974’te Güzel Sanatlar Akademisi İleri Heykel Bölümüne girdi. Hocaları Prof. Şadi Çalık ve Prof. Hüseyin Gezer’in teşvikiyle 1976’da Darphane’de çalışmaya başladı. Ancak çalışma hayatı okuldaki görevlerine mani olmaya başladığından Darphane’deki görevinden ayrıldı. 1980’de Akademi’den mezun olduktan bir yıl sonra tekrar Darphane kadrosuna dahil oldu. 1986 yılında Roma Darphanesi’nde para yapımını öğrenmek için T.C. Devlet Darphanesi tarafından 5 ay süre ile İtalya’ya gönderildi.
Resim ve heykel alanında pek çok eser veren sanatçı, Darphane bünyesinde de onlarca tedavül ve hatıra para üretti.
Katıldığı Sergiler:
1976 yılında Arkeoloji müzeleri açık hava resim sergisine katıldı.
1978 YDGSA Yüksek heykel bölümü öğrenci gurup sergisine katıldı.
1978 yılında Devlet resim heykel sergisine katıldı.
1979 yılında ilk kişisel heykel sergisini Nur Sanat Galerisinde açtı.
1979 yılında Devlet resim heykel sergisine katıldı.
1979 yılında 2. Sanat Bayramı etkinliklerine katıldı.
1981 yılında 3.İstanbul Sanat Bayramı Yeni Eğilimler Sergisine katıldı.
1981 yılında Maçka sanat galerisi çağdaş karma heykel sergisine katıldı.
1981 yılında Moda Güzel Sanatlar Galerisinde karma resim ve heykel sergisine katıldı.
1984 yılında 12.Uluslararası İstanbul Festivali “Günümüz Sanatçıları 5. İstanbul Sergisi” ne katıldı.
1993 yılında Sadberk Hanım Müzesinde Özgün Madalyon ve Heykel Sergisi açtı.
1994 yılında Foks Sanat Galerisinde heykel sergisi açtı.
Kazandığı Ödüller:
1979 yılında Osman Hamdi Heykel yarışmasında Birincilik ödülü aldı.
1987 yılında Başbakanlığın açtığı Devlet Madalya ve Nişanları yarışmasında 2 mansiyon kazandı.
Darphane’deki Çalışmaları:
1977 yılı FAO “Herkese Ekmek ve Konut” sloganlı 50 Lira tura tarafı
1977 yılı FAO 50 Lira yazı yüzü
Suat Özyönüm eseri – 1982 İspanya Dünya Futbol Şampiyonası (II) yazı yüzü
Suat Özyönüm eseri – 1982 İspanya Dünya Futbol Şampiyonası (II) tura yüzü
1983 Cumhuriyet 60. Yıldönümü 3.000 Lira tura tarafı
1983 Cumhuriyet 60. Yıldönümü 3.000 Lira yazı yüzü (H.B. Çavuşgil)
1983 FAO Dünya Besin Günü yazı yüzü
1983 FAO Dünya Besin Günü tura tarafı
1995 TBMM 75. yıldönümü altın 500.000 Lira yazı yüzü
1999 Tam Güneş Tutulması
1999 Tam Güneş Tutulması 4000000 TL
1999 Osmanlı İmparatorluğu 700. yıl minyatür
1999 Osmanlı İmparatorluğu minyatür 4000000 Lira
2000 Birleşmiş Milletler Zirvesi
2000 BM Zirvesi 7500000 Lira
2001 Cahit Arf
2001 Cahit Arf 7500000 Lira
2004 Nazım Hikmet Ran – Binyılın Türkleri Serisi II-4
2004 Nazım Hikmet Ran 15.000.000 Lira
2009 ve sonrası 1 Lira tura tarafındaki Atatürk portresi
1977 FAO Herkese Ekmek ve Konut sloganlı akmonital 2½ ve 5 Liralar ile gümüş 50 Lira
1981 Uluslararası Sakatlar Yılı altın 30.000 Lira
1982 Dünya Futbol Şampiyonası – İspanya gümüş 500 Lira (kaleci desenli 2. tip, *1)
1983 FAO 16 Ekim, Dünya Besin Günü gümüş 1.500 Lira
1983 Cumhuriyet’in 60. Yılı (Atatürk profili taşıyan tura tarafı, *2)
1984 Birleşmiş Milletler Dünya Kadınlarının On Yılı
1984 Türk Kadınına Seçme ve Seçilme Hakkının 50. Yılı
1985 FAO IX 9. Ormancılık Konferansı – Meksika
1985 Dünya Gençlik Yılı
1986 “Yurtta Sulh Cihanda Sulh” sloganlı Dünya Barış Yılı
2002 Türkiye’nin Çiçekleri – Antalya Süseni (Iris Pamphylica)
2004 Binyılın Türk’leri – Nazım Hikmet Ran
2005 T.B.M.M. Türkiye Büyük Millet Meclisi 85. Milli Egemenlik Yılı
2009 tedavül paralarının tamamında tura yüzünde kullanılan Mustafa Kemal Atatürk portresi
İlk kez 1984 yılı FAO Balıkçılık altın parasının yazı yüzünde kullanılan ve 1984’ten itibaren para setlerinde görülen Darphane logosu kendisinin eseridir (*27, Sf. 73, 74 & 75).
[3]Darphane çalışanları 23 Haziran – 19 Ekim 1988 tarihleri arasında greve gittiklerinden, bazı tedavül paralarını basma işi Meksika Darphanesine ihale edildi. 1988 tarihli 10 Milyon adet 100 Lira ile 1989 tarihli yaklaşık 66 milyon adet 500 Lira Meksika’da darp edildi. Üretilen tedavül paralarına ek olarak biner adet gümüş 100 ve 500 Lira hatıra para basıldı. Bir süre Darphane bünyesinde saklanan bu hatıra paralar 1995’te kayıtlı koleksiyonerlere, birer adet kontenjan ile satışa sunuldu (*27, Sf. 100).
