Hasan Aydın

Aşağıdaki hatıra paralarının tasarımcısıdır (*1)

  • 2021 Nizami Gencevi’nin Doğumunun 880. Yılı
  • 2021 1. Murad (Osmanlı Padişahları No: 3)
  • 2021 Yıldırım Bayezid (Osmanlı Padişahları No: 4)
  • 2021 Karaman Yunus Emre Türbesi
  • 2022 2. Murad (Osmanlı Padişahları No: 6)
  • 2022 2. Bayezid (Osmanlı Padişahları No: 8)
  • 2023 1. Ahmed, Osmanlı Padişahları Serisi No: 14
  • 2023 Profesör Doktor Aziz Sancar (*2)

 


[1] Darphane Hatıra Para Kataloğu 1973-2023 (Hazırlayan: Sinan Taşçı), 2024
[2] Paranın bir yüzü Tekin Gülbasar eseridir.

Tekin Gülbasar

Heykeltıraş Tekin Gülbasar, hatıra para kalıbı üzerinde çalışırken

1978 Tokat – Zile doğumlu sanatçı, 2006 yılında Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü’nden mezun oldu. 2006 Aralık ayında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nde heykeltraş olarak göreve başladı.

Tasarımını gerçekleştirdiği hatıra paralar:

  • 2016 15 Temmuz Şehitleri ve Gazileri Anısına
  • 2016 Büyük Türk Devletleri Serisi
    • Büyük Hun İmparatorluğu
    • Batı Hun İmparatorluğu
    • Avrupa Hun İmparatorluğu
    • Ak Hun İmparatorluğu
    • Göktürk İmparatorluğu
    • Avar İmparatorluğu
    • Hazar İmparatorluğu
    • Uygur Devleti
    • Karahanlılar
    • Gazneliler
    • Büyük Selçuklu İmparatorluğu
    • Harzemşahlılar
    • Altınordu Devleti
    • Büyük Timur İmparatorluğu
    • Babür İmparatorluğu
    • Osmanlı İmparatorluğu
  • 2016 İyonlar (Anadolu Medeniyetleri Serisi No: 6)
  • 2016 Uğur Böceği (Türkiye’de görülen hayvan türleri serisi)
  • 2016 Türk Keleri (Türkiye’de görülen hayvan türleri serisi)
  • 2016 Dünya İnsani Zirvesi İstanbul
  • 2016 Nasreddin Hoca “Göle Maya Çalmak” (Masal Kahramanları Serisi No: 2)
  • 2016 Beçin Kalesi – Ahmed Gazi Medresesi (Antik Kentler Serisi No: 10)
  • 2016 İlk Türk Amirali Çaka Bey (Gemiler ve Kaşifler Serisi No: 7)
  • 2017 Assos – Athena Tapınağı (Antik Kentler Serisi No: 11)
  • 2017 Nasreddin Hoca “Ye Kürküm Ye” (Masal Kahramanları Serisi No: 3)
  • 2017 Cam Kelebeği (Türkiye’de görülen hayvan türleri serisi)
  • 2017 Roma İmparatorluğu Aizanoi Zeus Tapınağı, Çavdarhisar İlk Borsa (Anadolu Medeniyetleri Serisi No: 7)
  • 2017 Umur Bey (Gemiler ve Kaşifler Serisi No: 8)
  • 2017 Datça Deveboynu Feneri (Deniz Fenerleri Serisi No: 7)
  • 2017 Meddah (Geleneksel Türk Tiyatrosu)
  • 2017 Kavuklu & Pişekar (Geleneksel Türk Tiyatrosu)
  • 2017 Darphane 550. Yıl
  • 2019 Patara Meclis Binası ve Kent Kapısı (Antik Kentler Serisi No: 13)
  • 2019 Doğu Roma İmparatorluğu (Anadolu Medeniyetleri Serisi No: 9)
  • 2019 Azerbaycan Milli Meclisi’nin Kuruluşunun 100. Yılı
  • 2019 Anadolu’ya Özgü Kuşlar Serisi
    • Kaşıkçı (No: 2)
    • İbibik (No: 3)
    • Çöl Koşarı (No: 4)
    • Bayağı Uzunbacak (No: 5)
    • Baştankara (No: 6)
    • Ardıç (No: 8)
  • 2019 Bodrum Feneri (Deniz Fenerleri No: 9)
  • 2019 Göbeklitepe yılı
    • Gümüş ve Bronz
  • 2019 Kılıç Ali Paşa (Gemiler ve Kaşifler Serisi No: 10)
  • 2019 Azerbaycan Dışişleri Bakanlığının Kuruluşunun 100. Yılı
  • 2019 İmameddin Nesimi Doğumunun 650.Yılı
  • 2019 Nasreddin Hoca “Dünyanın ortası burasıdır” (Masal Kahramanları Serisi No: 5)
  • 2020 Osmanlı İmparatorluğu (Anadolu Medeniyetleri Serisi No: 10)
  • 2020 Karabağ Azerbaycandır 50 Manat
  • 2020 Karabağ Azerbaycandır 20 TL
  • 2020 Perge – Helenistik Kapı (Antik Kentler Serisi No: 14)
  • 2020 Yeşilay’ın kuruluşunun 100. yılı
    • Gümüş
    • Bronz
  • 2020 Gastronomi Şehri Afyonkarahisar
    • Altın kaplama
    • Gümüş
    • Bronz
  • 2020 Nasreddin Hoca “Fil Hikayesi” (Masal Kahramanları Serisi No: 6)
  • 2020 Osman Gazi 1258 ~ 1326 (Osmanlı Padişahları No: 1)
  • 2020 Orhan Gazi 1281 ~ 1362 (Osmanlı Padişahları No: 2)
  • 2024 Türk – Macar Kültür Yılı
  • 2024 Galatasaray 24. Şampiyonluk Hatırası
  • 2024 Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 100. Yılı (*2)
  • 2024 Göktürk İmparatorluğu (Türk Devletleri Serisi #5)
  • 2024 1. Mustafa 1591 ~ 1639 (Osmanlı Padişahları Serisi No: 15)
  • 2024 2. Osman 1604 ~ 1622
  • 2024 Cemal Kamacı (Türk Sporcuları #4)
  • 2024 Türk Devletleri Teşkilatı
  • 2025 2. Süleyman 1687 ~ 1691 (Osmanlı Padişahları Serisi No: 20)
  • 2025 Milli İstihbarat Teşkilatı (*2)
  • 2025 T625 Gökbey Helikopteri (Savunma Sanayi Serisi No: 1)
  • 2025 3. Ahmed 1673 ~1736 (Osmanlı Padişahları Serisi No: 23)

 

 

[1] Paraların tura yüzünde ana tema olarak Hakkı Baha Çavuşgil‘in 1999 yılı deseni kullanıldı.

[2] Paranın bir yüzü Nalan Yerlibucak Çakır eseridir.

[3] Paranın bir yüzü Hasan Aydın eseridir.

(Derlediğimiz bu yazıya sunduğu değerli katkılarından dolayı sanatçıya en derin şükranlarımızı sunarız.)

Nalan Yerlibucak Çakır

1980 İzmit doğumlu sanatçı 2001 yılında Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Heykel Bölümünden mezun oldu. 22 Temmuz 2008 yılında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nde heykeltıraş olarak göreve başladı ve halen Darphane bünyesinde hizmet vermektedir.

Katıldığı Etkinlikler ve Sergiler :

  • 2008 – Yazlık ‘08 Artisan Sanat Galerisi (İstanbul) 2008 – Genç Heykeltıraşlar Sergisi Artisan Sanat Galerisi (İstanbul)
  • 2008 – Marmara Üniversitesi Mezunlar Sergisi – M.Ü.G.S.F Sergi Salonu
  • 2007 – Fikret Mualla Resim Atölyesi Muhammet Şengöz Öğrencileri Sergisi KYÖD Sergi Salonu, ( Kocaeli)
  • 2007 – 2. Genç Sanatçılar Atölyesi-Workshop II ( Yesemek Bienali – Gaziantep)
  • 2005 – 3. Sanat Akmerkez’de Karma Sergisi (İstanbul)
  • 2003 – Nilay Kan Büyükişleyen Heykel Atölyesi Sergisi Kaş Sanat Galerisi (İstanbul)
  • 2002 – 63. Devlet Resim ve Heykel Yarışması Sergisi (Ankara)
  • 2001 – Su ve Us Sergisi (M.Ü.G.S.F. İstanbul)

Ödüller

2007-“Kemal Türkler Anıt Mezarı Ulusal ve Tek Aşamalı Proje Yarışması” 2.’lik Ödülü, (İstanbul)

Darphane’de tasarımını gerçekleştirdiği paralar:

  • 2001 32. Avrupa Erkekler Basketbol Şampiyonası
  • 2001 Türkiye’nin Kuşları
    • Ala Sığırcık (Sturnus roseus)
    • Kızıl Akbaba (Gyps fulvus)
    • İzmir Yalıçapkını (Halcyon smyrnensis)
    • Küçük Karabatak (Phalacrocorax pygmeus)
  • 2002 Türkiye’nin Çiçekleri
    • Şakayık (Paeonia turcica)
    • Anadolu Orkidesi (Orchis anatolica)
    • Anadolu Glayölü (Gladiolus anatolicus)
    • Allıgelin (Tchihatchewia isatidea)
    • Çakalnergis (Sternbergia candida)
    • Manisa Lalesi (Tulipa orphanidea)

 

  • 2007 Truva – İnsanlığın Kültür Mirası
  • 2007 Dünya İzciliğinin 100. Yılı
  • 2007 Kariye / Chora

 

  • 2008 Kaşgarlı Mahmut 1000. Doğum Yılı

 

  • 2009 Frederic Chopin 200. Doğum Yılı
  • 2009 Katip Çelebi 400. Doğum Yılı
  • 2009 Elephant / Fil 1 Lira
  • 2009 Caretta Caretta / Su Kaplumbağası 1 Lira

 

  • 2010 İstanbul Avrupa Kültür Başkenti
  • 2010 Amasya Evleri
  • 2010 Dericillik (Geleneksel Türk El Sanatları)
  • 2010 Ertuğrul Fırkateyni
  • 2010 Ankara Kedisi 1 Lira
  • 2010 Sivas Kangal Köpeği 1 Lira

 

 

  • 2014 Byerley Türk Atı 1 Lira
  • 2014 Anadolu Kartalı 1 Lira
  • 2014 Çizgili Sırtlan 1 Lira
  • 2014 Uzun Kulaklı Kirpi 1 Lira
  • 2014 Halide Edip Adıvar 50. ölüm yıldönümü

 

  • 2015 Sarıkamış Harekatı 100. Yıl
  • 2015 Gelibolu
  • 2015 Ertuğrul Fırkateyni 125.Yıl
  • 2015 Hamidiye Kruvazörü
  • 2015 Nusret Mayın Döşeme Gemisi
  • 2015 Midilli Kruvazörü
  • 2015 Muavenet-i Milliye Muhribi
  • 2015 Yavuz Muharebe Kruvazörü
  • 2015 İlk Kadın Hemşiremiz Esma Deniz (Cumhuriyet’in Kadın İlkleri Serisi)
  • 2022 Yunus Emre ve Türkçe Yılı (*2)
  • 2022 Gülbaba Türbesi Budapeşte Macaristan
  • 2022 Mersin Balığı
  • 2023 Cumhuriyetin 100. Yılı altın 200 Lira
  • 2023 Cumhuriyetin 100. Yılı gümüş 100 Lira
  • 2023 Cumhuriyetin 100. Yılı bronz 5 Lira
  • 2023 Ömer Hayyam (İslam Alimleri #3)
  • 2023 Ankara’nın Başkent Oluşunun 100. Yılı (*3)
  • 2024 Aşık Veysel Şatıroğlu
  • 2024 Kıbrıs Barış Harekatı’nın Ellinci Yıldönümü
  • 2024 Süleyman Demirel (Cumhuriyet Dönemi Türk Siyasetçileri No:4)
  • 2024 Diyanet İşleri Başkanlığının 100.Yılı (*3)
  • 2024 Hollanda İle Dostluk Antlaşması’nın 100. Yılı
  • 2024 Mengücekliler Beyliği (Anadolu Beylikleri Serisi No:5)(*4)
  • 2024 Ali Kuşçu (İslam Alimleri #4)
  • 2024 Afrodisias (Antik Kentler Serisi No:16)
  • 2024 Halikarnas Mozolesi (Dünyanın Yedi Harikası Serisi No:1)

 

[1] Satışa çıkarılan hatıra paraların bazılarının Darphane duyuruları veya sertifikalarında sanatçının ismi belirtilmediğinden, bu paraların sanatçıları, üzerindeki imzalardan tespit edilebildiği kadarıyla listelenmiştir. Yeni bilgiler ışığında listeyi güncel tutmaya çalışıyoruz.
[2] Darphane Hatıra Para Kataloğu 1973-2023 (Hazırlayan: Sinan Taşçı), 2024
[3] Paranın bir yüzü Tekin Gülbasar eseridir.
[4] Paranın bir yüzü Recephan Özcan / Basri Hoşafçı desenidir.

Şükrü Ertürk

1947 yılında Şebinkarahisar, Giresun’da doğan, 1977 ~ 2003 yılları arasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nda görev alan gravür sanatçısı Şükrü Ertürk’ün ilk çalışması, Uluslararası Çocuk Yılı 1979’da basılan 7. emisyon 10 Liraların arka yüzündeki Atatürk’e çiçek sunan çocuklar kompozisyondur.

Sonraları Mehmet Akif Ersoy portresi, yedinci emisyon 5.000 Lira banknotlarındaki Mevlana Müzesi, Efes Antik kenti manzarası gibi pek çok peyzaj ve deseni, bakır ya da çelik levha üzerine doğrudan el ile oyma yapılan Taydus (taille-douce) tekniği ile üretti.

 

100.000 Lira için yurtdışına sipariş edilen kalıpların üretimi sürecine gözlemci olarak katılan Şükrü Bey, 17 günde polyester aydinger kağıdına çizdiği Atatürk portresini, Ankara’ya döndüğünde günde 4 ~ 5 saat çalışmayla 4 aylık bir süre içinde çelik kalıba işledi.

Cemal Işıksel‘in fotoğraflarını baz alarak, ayrıntılı bir arşiv taraması ile oluşturduğu portreleri, 100.000 ~ 20.000.000 Lira ve benzer formdaki sekizinci emisyon banknotları ile 8. emisyonun 50 ve 100 Liralık banknotlarında kullanıldı. Banknot Matbaası için 15 ayrı Atatürk portresi üreten gravörün, banknotlarda kullanılan gravürlerinin kimisinde Ş.ERTÜRK şeklinde ismi bulunur. (*42, Sf. 144 & 177).


Sivas Lisesi’nde eğitim gören Şükrü Ertürk, 1966 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü, Resim – İş Öğretmenliği Anabilim Dalı’nda eğitimine devam etti. 1969 ~ 1971 yılları arasında Diyarbakır Dicle İlköğretmen Okulu’nda resim öğretmenliği yaptıktan sonra 1974 ~ 1977 yılları arasında Gazi Eğitim Enstitüsü Resim – İş Bölümü asistanı olarak görev aldı.

1976 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü’ne Banknot Matbaası’ndan gelen yöneticiler ile tanışan Şükrü Ertürk, matbaada gravür sanatçısına ihtiyaç duyulduğunu öğrendi, giriş sınavlarının ardından Banknot Matbaasında gravür sanatçısı olarak çalışmaya başladı.

1986’da İtalyan banknotlarındaki portreleri üreten Prof. Trento Cionini atölyesini Mustafa Çakırcalı ile ziyaret etti. Prof. Cionini de Mario Baiardi‘nin çırağıdır. Şükrü Bey, Baiardi hakkında, “Onu hiç görmedim, ama yaptığı gravür portreler benim ikinci öğretmenim oldu” diye söz eder.

Şükrü Ertürk 2002 Banknot Matbaası Atölyesinde

Sanatçı ayrıca pek çok pulun tasarımını oluşturdu.

Şükrü Bey, çizdiği bir resmin ilk kez pulda kullanıldığı hatıralarını şöyle anlatıyor:

1966 yılında Sivas Lisesi son sınıftayım. Resim Öğretmenim Emrullah Bulurman beni buldu ve Şifahiye Medresesi için çizim yapmamı istedi. Çok heyecanlandım. Haziran ayının ilk günleri bitirme sınavını unuttum. Çizimim pula basılacak, sevincim yüksek. Şifahiye Medresesi’nin karşısındaki Çifte Minare’nin şerefesine çıktım taslak çizimi yaptım. Sonra temiz çizimi yaptım, resim öğretmenimi buldum, birlikte Sivas Valisi Vefik Kitapçıgil’e gittik. Vali bey bize bir çay ikram etti. Başka ne söyledi hiç hatırlamıyorum. Öğretmenimle birlikte makamdan ayrıldık.

1967 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü ikinci sınıftayım. Ankara Sivaslılar Derneğinin toplantısına katıldım. Dernek başkanından Şifahiye Medresesi’nin pulunu bastırdıklarını öğrendim. Ertesi gün Ulus’taki büyük postaneye gidip pulu soruşturdum. İlgili birime yönlendirdiler. 5 tane pul aldım. Şimdi bir tane elimde var. 

İlk damgası ve diğer bilgileri, Banknot Matbaasındaki görevim sırasında öğrendim. PTT’nin pul yarışmalarında banknot matbaasını temsil ettim. Çok sevdiğim pul şubesi Müdürü Halil Say bana bu pulları yaptırdı. Onu saygı ve rahmetle anıyorum.

Pulun basıldığı Ajans Türk Matbaasında, film bölümünde çalışan Metin Bey ile tanıştım. Benim çizimim pul boyutuna küçülünce pek çok ince çizgi basılamaz olmuş. Çizimi yaparken pul baskısı hakkında hiç bir bilgim yoktu. Metin Bey bu çizgileri retuşlamış. Ona da eğer yaşıyorsa sağlıklı ömür, ebediyete göçtüyse rahmet diliyorum.

 

Banknotları, “işlevsel baskı resim” olarak tanımlayan Şükrü Ertürk,  1997’den beri exlibris üzerine de çalışmaktadır. Prof Hasip Pektaş, Müjde Ayan, Luc van den Briele, Benoit Junod ve Prof. Dr. Aziz Sancar’a exlibris üretti. Banknot portreciliği ile ortak yanlara sahip olan exlibrislerinde, en belirgin öğe, sahibinin portresidir.

2014 yılında ödül aldığı Bulgaristan Exlibris yarışma websitesi için tıklayın.

Frederikshavn Sanat Müzesi envanterindeki exlibris çalışmaları için aşağıdaki görsele tıklayın

Şükrü Ertürk'ün Atatürk portreli, "Türkiye Cumhuriyeti İlelebet Payidar Kalacaktır" sloganlı banknot görünümündeki exlibris çalışması
Şükrü Ertürk exlibris

 

* Türk paralarının tasarımında desenleri bulunan diğer sanatçılar için tıklayın.

(Derlediğimiz bu yazıya, değerli bilgileri ile katkıda bulunan sanatçıya, en derin şükranlarımızı sunarız.)

[1] Serideki pulların arkaplan kompozisyonlarının grafik tasarımı ile Haldun Taner, Bedia Muvahhit portreleri, Mustafa Çakırcalı eseridir (pul görselleri kaynağı Pulhane.com).

kaynaklar: