2009 Yılında Tedavüle verilen madeni paralardan 10 ve 25 Kuruş ile 1 Liranın yazı yüzlerini tasarlayan sanatçıdır.
1 Liranın yazı yüzü için seçilen eserin üst tarafında Ay-Yıldız, sarı renkli metalden mamül dış halka içine yerleştirilmiş bitki formlu bordür bulunur. Açık renkli metalden imal edilen orta daire içinde büyük 1 rakamı, altında “Türk Lirası” ibaresi ve etrafında Rumi Motif mevcuttur.
25 Kuruşların yazı tarafının üst yanında Ay yıldız, ortada 25 Kuruş ibaresi ve çevresinde Kufi geçme desen işlenmiştir.
10 Kuruşlada kenara yakın dış çemberde ve ortadaki 10 rakamının zemininde Rumi motif bulunur.
2005’te Türk Lirası’ndan altı sıfır atılarak oluşturulan ve dört yıllık geçiş döneminde kullanılan Yeni Türk Lirası ibaresindeki Yeni kelimesi, 2009’da kaldırıldığında, paraların da yenilenmesi ihtiyacı oluştuğundan. Halka açık bir yarışma düzenlendi. Müsabaka sonucunda 1 Kuruş için Alptekin Bayram‘ın eseri, 5 Kuruş için Aslı Kaya‘nın tasarımı, 10 ve 25 Kuruş ile 1 Lira içinse Barış Kara’nın desenleri seçildi.
1 Lira
25 Kuruş
10 Kuruş
*50 Kuruş’un tasarımı Darphane sanatçılarından Nesrin Ekşi‘ye aittir.
2009 5 Kuruş2009 Yılında Tedavüle verilen madeni paralardan 5 Kuruşların tasarımcısıdır.
Ortadaki 5 Kuruş ibaresinin sağında hayat ağacı motifi işlenmiştir.
Tasarımlar bir yarışma ile belirlenmiş. Müsabaka sonucunda Alptekin Bayram‘ın tasarımı 1 kuruşlarda, Barış Kara‘nın tasarımları ise 10 ve 25 Kuruş ile 1 Lira’da kullanıldı.
50 Kuruş’un tasarımı Darphane sanatçılarından Nesrin Ekşi‘ye aittir.
Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Heykel Bölümü, 2001 mezunu olan sanatçı, 2009 yılında açılan “Hayatın Kaynağı Su ve Küresel Isınma” konulu yarışmada çalışması üçüncülüğe layık görülen iki desenden birinin tasarımcısıdır.
“Son dönemlerde hızlı nüfus artışı, toplumlardaki tüketim eğiliminin artması ve bilinçsizce doğal kaynakları tüketmesi, su kaynaklarının giderek yok olması, karbondioksit ve metan gazlarının atmosfere salınımı, buna bağlı olarak küresel sıcaklığın artması nedeniyle uzmanlar hiçbir önlem alınmadığı takdirde bu yüzyıl sonunda küresel sıcaklığın ortalama 2 derece artacağını, dünyamızı bu savurganlıkla kullanmaya devam edersek yarısının sular altında kalacağını, diğer yarısının da kuraklaşarak çölleşeceğini ifade etmektedir.
Tehlikenin bu kadar yakın olması nedeniyle durumun ciddiyetini, acil farkındalık ve bilinç gerektiğini vurgulamak isteyen sanatçı; hatıra parayı zamanı gösteren bir saat olarak tasarlamıştır. Saat, dünyanın zamanının ne kadar az kaldığını göstermektedir. Yelkovan ile akrep üst üste geldiğinde yeryüzü tamamen kuruyacak, yaşamsal doğal kaynaklar tükenerek dünya küresel ısınmaya teslim olacaktır. (Hatıra parada su ile gösterilen alan dünyanın sağlıklı durumunu, çatlamış toprak ise küresel ısınmanın dünya üzerinde yarattığı tahribatı simgelemektedir.)”
“Dünya iklim sisteminde değişikliklere neden olan küresel ısınmanın etkileri; ekvatordan kutuplara kadar dünyanın her yerinde hissedilmektedir. Tasarımında dünyanın nasıl bir kaos ortamına doğru sürüklendiğini anlatmak isteyen sanatçı, dünyanın üzerine yansıyan, güneş ışıklarının, ortamı kasvetli ve karamsar bir oluşuma sürüklediğini, iç kısmında kalan rengin, ısınmış bir dünyayı ifade ettiğini, dünyanın üzerine doğrudan gelen güneş ışıklarının ise dünya için oluşan bir tehdidin anlatımı olarak ortaya koymaktadır.”
“Küresel ısınmayı tetikleyen unsurların başında, fosil yakıtların atmosfere salınımı olduğunu düşünen sanatçı; paranın bir yüzünde termik santral bacalarının çıkardığı ve gökyüzünü saran dumanları, bu atmosferin doğal sonucu olan çölleşme, kurumuş ağaçlar ve yaşamı sonlanmış hayvan kalıntısını kullanmıştır.
Paranın diğer yüzünde ise; yaşamın bittiği bir yerde; kurumuş, çatlamış bir toprakta yaşamın yeniden “filizlenmesi” için ihtiyaç duyulan “bir damla su” çalışılmış, damla imajını daha iyi vurgulamak için kompozisyonun etrafında su damlalarından oluşan bir bordür tasarlanmıştır.”
(Termik santral bacalarının tasvir edildiği desen, üretilen parada kullanılmamış olsa gerek)
“Küresel ısınmayı, insandaki değişimle anlatan bu çalışmada; insanın bir yüzü yaşam, gençlik ve doğanın canlılığını ifade ederken, diğer yanı yaşlılılğı sembolize eden çatlamayı, susuzluğu, çoraklığı yani doğanın ölümünü ifade eder. Böylelikle doğanın yaşam ve ölümü insanda vücut bulur.”
1978 Tokat – Zile doğumlu sanatçı, 2006 yılında Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü’nden mezun oldu. 2006 Aralık ayında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nde heykeltraş olarak göreve başladı.
1945 yılında Ankara’da doğdu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin (Mekteb-i Mülkiye) Diplomasi ve Dış İlişkiler Bölümü’nden 1966-67 döneminde mezun oldu. 1967 yılında Maliye Müfettiş Muavini olarak girdiği Maliye Bakanlığı’nda, Bakanlık’tan ayrıldığı 1981 yılına kadar Maliye Müfettişi, Maliye Başmüfettişi, Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı, Bakan Başdanışmanı, Tetkik Kurulu Üyesi olarak çalıştı.
Özel sektörde Bosfor Şirketleri Topluluğu’nda Genel Koordinatör, Başak Grubu’nda Yönetim Kurulu Başkanı ve Murahhas Üye, Koç Holding’e bağlı Garanti İnşaat’ta Genel Müdür Yardımcısı olarak çalıştı. Bura İnşaat ismiyle Türkiye’nin ilk yapı marketini kurdu. Emlak Bankası, Trakya Elektrik ve Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri’nde Yönetim Kurulu Üyeliklerinde bulundu.
26 Eylül 1999 ile 10 Haziran 2004 tarihleri arasında Darphane ve Damga Matbaası’nın Genel Müdürlüğü’nü üstlendi. Genel Müdürlüğü döneminde, World Money Fair (Dünya Para Fuarı) ve Mint Directors Conference (Darphane Direktörleri Konferansı) gibi prestijli uluslararası etkinliklere katılım sağlanarak, MDM gibi sektörün önde gelen firmaları ile iş birlikleri gerçekleştirildi, Darphane ve Damga Matbaası’nın dünyadaki bilinirliği arttırıldı.
Binyılın Türkleri, Türkiye’nin Kuşları, Türkiye’nin Çiçekleri, 1935 Darphane Nostalji Seti gibi hatıra para setleri basılarak ülkemizin nadide değerlerinin tanıtımı yapıldı. Hatıra ürün gamı, hatıra para desenli kol saati, köstekli saat, çakmak, kalem gibi ürünlerle zenginleştirildi, ilk defa yurtdışında bu ürünlere önemli ölçüde talep oluşması sağlandı. Bu dönemde basılan hatıra paralar içerisindeki kare, dikdörtgen ve elips formlu tasarımlar, ilave yenilikler olarak ön plana çıktı.
Eski tedavül paralarından nostalji setleri hazırlandı. Darphane ve Damga Matbaası’nın ilk bimetal tasarımı olan “Bill Clinton’ın Türkiye Ziyareti” temalı hatıra para basıldı. Fatih Sultan Mehmet’in kendi adına bastırdığı, Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk altın sikkesi anısına, kaideli formda özel bir madalyon üretildi.
Darphane binasının içerisinde tarihi ve manevi değeri olan binlerce para, nişan ve madalyonu barındıran “Darphane Müzesi” açılarak ücretsiz olarak vatandaşların hizmetine sunuldu. Müzede, Anadolu topraklarında binlerce yıl hüküm süren antik Yunan devletleri ile, Roma ve Osmanlı İmparatorluklarından miras kalan paralar, Cumhuriyet döneminde basılan kağıt ve madeni paralar ile, tarihsel olaylara ve özel başarılara atfen üretilen kıymetli nişanlar ve madalyonları barındıran çok değerli bir koleksiyon bulunur.
Darphane ve Damga Matbaası makine parkından faydalı ömürlerini dolduran atıl makineleri, bakımları yaptırılarak çalışır hale getirilerek, yaptırılan “Makine Müzesi” ek binasında ve ana binanın ziyaretçi koridorunda, tarihçeleri ve ilgi çekici detayları içeren isim plakaları ile teşhir edildi.
Tuğrul Bilen Ünal, Türk Milli Futbol Takımı’nın 2002 Dünya Kupası’nda aldığı üçüncülük anısına basılan hatıra para, Beşiktaş Jimnastik Kulübü’nün 100. yılı hatıra parası ve 2004 Anayasa Madalyonunun tasarımcısıdır.
Dünya Kupası üçüncülüğü anısına basılan hatıra para, aynı zamanda Ay Yıldızlı bayrağın renkli mine üzerinde uygulandığı ilk renkli hatıra paramızdır.
Darphane ziyaretçilerinin, bahçe içerisinde özel olarak hazırlanan baskı makinesinde kendi elleriyle basabildikleri, üzerinde günün tarihi basılı olan ve tarihi her gün değiştirilen bimetal (çift metalli) hatıra para projesi hayata geçirildi. Günlük hatıra para basılması hizmeti, 6 Mayıs 2002 tarihinde başlatıldı ancak birkaç yıl sonra sona erdi.
2002 FIFA Dünya Kupası 3.’sü Türkiye 10.000.000 Lira
2002 FIFA Dünya Kupası 3.’sü Türkiye
Darphane Günlük Hatıra Paraları
BJK – Beşiktaş Jimnastik Kulübü 100. Yıl altın kartal
BJK – Beşiktaş Jimnastik Kulübü 100. Yıl kara kartal
BJK – Beşiktaş Jimnastik Kulübü 100. Yıl 50.000.000 Lira
Fikri, tasarımı ve projesi Tuğrul Bilen Ünal’a ait “Koleksiyon” isimli hatıra ürün mağazası, 2001 yılında Darphane binasının girişinde koleksiyonerler ve nümismatik camiasının hizmetine açıldı. Bu dönemde düzenlenen ilk koleksiyoner toplantısında koleksiyonerlerin görüş ve önerileri alınarak, Darphane ile koleksiyonerler arasında sinerjik bir ilişki oluşması amaçlandı. Koleksiyonerler toplantısı arzu edildiği gibi yıllık düzenli bir organizasyon haline gelemedi.
Yapılan yatırımlarla Darphane’nin makine parkı modernleştirildi, Gülhane Parkı içerisinde bulunan Damga Matbaası ise hem binası hem de makine parkı ile baştan aşağı yenilendi. Yurtdışındaki yetkin firmalar ile yapılan iş birlikleri sonucunda hem bozuk para hem de değerli evrak basımları dönemin en yüksek teknolojik olanakları ile yapılır hale geldi.
Genel Müdürlüğü döneminde Türkiye’nin para tarihi ve koleksiyonculuğu ile Darphane’nin yurtdışındaki itibarına önemli katkılarda bulunan Tuğrul Bilen Ünal, 24 Mayıs 2024 tarihinde vefat etti.
1983-84 yılı Dünya Balıkçılık konferansı temalı FAO hatıra parasının tasarımını gerçekleştirdi.
Bahsi geçen paralar, her biri 500 Lira değerini taşıyan küpronikel, gümüş ve altın olarak üç tip olarak üretildi.
İngiliz Darphanesi öncülüğünde on iki ülkede Roma’daki Balıkçılık Konferansı için hatıra para basıldı.
Paraların ilk tiplerinde herhangi bir darphane logosu bulunmazken, yurtdışı satışı için İngiliz Darphanesince basılan versiyonlarında İngiliz Darphanesinin, İstanbul baskısı altın paralarda da Suat Özyönüm tarafından tasarlanan Darphane Logosu bulunur(*28, Sf. 73~75).
FAO 1984 Balıkçılık altın
Darphane Logolu
FAO 1984 Balıkçılık gümüş
Logosuz
İstanbul Darphanesi Logosu
Londra Darphanesi Logosu
Tam adı Stuart Leslie Devlin olan Avustralya’lı sanatçı, Gordon Teknoloji Enstitüsünde kuyumculuk, altın ve gümüş işleme eğitimi aldıktan sonra Melbourne Kraliyet Teknoloji Enstitüsüne, oradan da bursla Londra Kraliyet Sanat Akademisine geçti.
Açılan yarışmayı kazanarak kullanımdaki Avustralya tedavül paralarını 1964’te tasarladı. 1982’de İngiliz Kraliyet kuyumcusu ünvanı kazandı.
Otuzdan fazla ülkenin paralarında kullanılan desenler üretti.
