Etiket: Hakkı Baha Çavuşgil

Hakkı Baha Çavuşgil (1924 ~ 2006)

1979 yılında Darphane’de göreve başlayan sanatçı, pek çok tedavül ve hatıra parasının tasarımını gerçekleştirdi.

Güzel Sanatlar Akademisi Heykel bölümünden mezun oldu ve soyut heykel alanında pek çok eser verdi.

Madalya ve gravür sanatları heykeltraşı olarak hizmet verdiği Darphane websayfasından alıntılanan özgeçmişi:

15 Mayıs 1924’te Harput, Elazığ’da doğdu.

İlk ve Orta öğrenimini Çanakkale; Lise öğrenimini Ankara Maliye Meslek Okulu’nda tamamladı.

Askerliğini 21 Ekim 1948’ de 28. Dönem Yedek Subay olarak; Çanakkale’de Teğmen olarak yaptı.

Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde (Mimar Sinan Üniversitesi)  Rudolf Belling ve Zühtü Müritoğlu atölyelerinde eğitim görerek, yüksek Heykel Bölümü’nden pekiyi derecede mezun oldu. (22/06/1955)

Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Dekorasyon Süsleme Sanatları Seramik Bölümünü pekiyi dereceyle bitirdi. (05/06/1957)

İtalyan Hükümetince verilen Sanat Araştırma Bursu ile Roma Istituto Centrale Del Restauro da beş yıl restorasyon Müzecilik Kurs ve Araştırmaları yürüttü.

Roma Madalya Sanatları Okulu’nu (14 Temmuz 1962) pekiyi dereceyle bitirdi, para ödülü ve PERFESSIONAMENTO uzmanlık diploması kazandı.

Avrupa’nın çeşitli sanat merkezlerine etüt ve tetkik gezileri gerçekleştirdi.

Mimar Sinan Üniversitesi sanatta yeterlilik diploması kazandı (1985)

2006 yılında vefat etti.

Katıldığı sergi ve etkinlikler:

  • İstanbul Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü kazı kurulunda Heykel Restorasyon görevlisi
  • Seramik Sergisi Beyrut
  • Türkiye sathı üzerinde yedi dönem arkeolojik ve sanat araştırmaları, kalıntıların, restorasyon görevlisi (1954)
  • Türk dili araştırmaları: Türk Dil Kurumu’na asil üye seçiliş.(1954)
  • Arkeoloji bilimsel kurulunca Side, Perge Antik şehirlerinde restorasyon çalışmaları.
  • Side müzesinin yapım ve yerleşiminde Heykel ve Kabartmaların restorasyonu görevlisi.
  • Yurt dışında Karma Sergilere katılış San Francisco, Los Angeles, Sao Paolo Boston, Philadelphia.
  • Resim Heykel müzesinde iki eserin alınması.
  • Roma sergisi sarayında özel galeride kişisel heykel sergisi.
  • Roma , Milano, Floransa, Spoleto, Venedik Sergileri
  • İtalyan Hükümetince Türkiye’de Ayasofya Müzesinin antik kapıları kabarmalarının restorasyonu ve araştırma görevlisi.
  • Prof. Baiardi, Giannone, Drei Atelyelerinde çelik üzerinde gravür ve madalya çalışmaları.
  • Brüksel ve Paris’te karma sergiler
  • Viçenza’da seramik masklar sergisi (1963).
  • Yurda dönüş ve heykel çalışmaları Trakya Üniversitesi Çanakkale Y.M.OK. Seramik Bölümü öğretim görevlisi .
  • İstanbul Büyükşehir Galerisinde 5’ler sergisi 1975
  • 1980-81 Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümünde öğretim görevlisi olarak Madalyon Atelyesini başlattı.
  • Mimar Sinan Üniversitesi Öğretim elemanları ile karma çağdaş heykel sergisi

Ödülleri:

  • Devlet Resim Heykel sergisi birincilik ödülü
  • Ravenna Uluslararası Resim yarışmasında ödül (30 Ağustos 1959)
  • Roma’da Palasso Esposisyone‘de seramik sergisi. (Dante: Paradisso (Cennet), Inferno (Cehennem) yorumunun kompozisyonuna ödül)
  • Civilavekhia – Necropol kazılarına katılmış restorasyon başarı belgesi.
  • Deruta da seramik sergisi ve büyük ödül. Evren kompozisyonu.
  • Spoleto International plastik sanatlar sergisinde Kızgın Atlar rölyefi birincilik ödülü.
  • Firenze 1964 Enternasyonal plastik sanatlar sergisi ödülü. (Adem ile Havva)
  • Büyük Şehir Belediyesi Demokrasi ve Laiklik Anıtı yarışması ödülü. (Bahsi geçen heykel, İstanbul, Unkapanı İBB Binasının karşısındaki Saraçhane Parkı’ndadır)
  • 1996 Unesco Türkiye Örgütü 50 yılın Türk sanatkarları plaketi.

Darphane’deki Çalışmaları:

  • 1981 Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılı Yarım (½) ve 1 Lira gümüş ve altın dört adet hatıra para (*1)
  • 1986 Dünya Futbol Şampiyonası – Meksika (kaktüs figürlü gümüş ve altın, ayrıca futbolcu figürlü gümüş, toplam 3 hatıra para)
  • 1986 Mehmet Akif Ersoy 50. Ölüm Yılı
  • 1987 Ormancılığımızın 130 Yılı, “Yeşili Yaşat, Ormanı Koru” sloganlı biri gümüş, biri altın iki hatıra para
  •  1988 Kış Olimpiyatları – Calgary, Kanada
  • 1988 Yaz Olimpiyatları – Seul, Güney Kore
  • 1988 Mavi Haliç, Büyük İstanbul Çevre Koruma Projesi, altın ve gümüş iki hatıra para
  • 1989 İstanbul Metrosu
  • 1989 Mimar Sinan 400. Anma Yılı (1.000 Liralık küpro-nikel, 20.000 Liralık gümüş ve 200.000 Liralık altın)
  • 1990 Çanakkale Zaferi 75. Yıl gümüş ve altın iki hatıra para
  • 1990 Parlamenter Demokraside 70. Yıl gümüş ve altın iki hatıra para
  • 1990 Dünya Futbol Şampiyonası – İtalya (Romus & Romülüs’ü emziren kurt figürlü ve top süren bir futbolcu desenli iki gümüş para)
  • 1991 Mozart 200. Ölüm Yılı – Saraydan Kız Kaçırma Operası – Topkapı Sarayı
  • 1992 500 Years of Peace and Harmony – Turkish Jews (Sefarad Yahudileri Göçü’nün 500. Yıldönümü, küpronikel, gümüş ve altın)
  • 1992 Cioacchino Rossini 200. Doğum Yılı
  • 1992 Muhsin Ertuğrul 100. Doğum Yılı
  • 1993 Türkiye Kızılay Derneği 125. Yıl (gümüş ve altın iki hatıra para)
  • 1993 Cumhuriyet’in 70. Yılı
  • 1993 Pyotr İliç Çaykovskiy 100. Ölüm Yılı
  • 1994 GAP – Güneydoğu Anadolu Projesi
  • 1995 25.000 Lira tedavül
  • 1995 25.000 Lira “Dünya Hoşgörü Yılı”
  • 1995 Piri Reis (Gemiler ve Kaşifler Serisi No: 1) (gümüş ve altın iki hatıra para)
  • 1995 FAO 50. Yıl
  • 1996 Yaz Olimpiyatları – Atlanta, ABD
  • 1996 Nasreddin Hoca – UNESCO Dünya Kahkaha Yılı (*3)
  • 1996 Gümrük Birliği – Customs Union
  • 1996 ECU
  • 1997 Piri Reis (Gemiler ve Kaşifler Serisi No: 2) (1995’teki desen ile aynı ancak daha ufak bir altın para)
  • 1997 Çin Seddi ve Toprak Asker Ordusu (İpek Yolu Serisi No: 1)
  • 1997 Mehmet Akif Ersoy 60. Ölüm Yılı
  • 1997 Hezarfen Ahmet Çelebi – 1st World Air Games (Dünya Hava Oyunları,750.000 ve 1.500.000 Liralık iki gümüş *3)
  • 1997 Barbaros Hayreddin Paşa Kaptan-ı Derya (Gemiler ve Kaşifler Serisi No: 3)
  • 1997 Lidya Krallığı Kroisos
  • 1997 Myra’lı Aziz Noel Baba € EURO
  • 1998 Dünya Futbol Şampiyonası – Fransa
  • 1998 Cumhuriyet’in 75. Yılı – Cumhuriyet ve Devrimler (Çağdaş Giyim Kuşam, Şapka Devrimi)
  • 1998 Yaz Olimpiyatları 2000 – Halter
  • 1999 Dünyada İlk Para Lidya (altın para 1997 tarihlidir)
  • 1999 Uygur Bölgesi (İpek Yolu Serisi No: 2)
  • 1999 Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşunun 700. yılı – Osman Gazi
  • 2000 Bill Clinton’un Ziyareti (gümüş ve bimetal)
  • 2001 Darphane’nin Kuruluşu 1467 Madalyonu
  • 2001 Türkiye’nin Kuşları – Saz Horozu (Porphyrio Porphyrio)
  • 2001 Türkiye’nin Kuşları – Yeşil Arıkuşu (Merops Superciliosus)
  • 2002 Türkiye’nin Çiçekleri – Benekli Yılanyastığı (Arum Maculatum)
  • 2002 Türkiye’nin Çiçekleri – Safran (Crocus Sativus)
  • 2002 Türkiye’nin Çiçekleri – Domuztopalağı (Cyclamen Trochopteranthum)
  • 2002 Yunus Emre “Adımız miskindir bizim, Düşmanımız kindir bizim”
  • 2003 Olimpic Games 2000 – Güreş (altın para 2000 tarihlidir)
  • 2004 İsmet İnönü (Binyılın Türkleri Serisi)
  • 2004 Kanuni Sultan Süleyman (Binyılın Türkleri Serisi)
  • 2005 Çöl Varanı (Türkiye’nin Hayvanları)
  • 2008 İpek Yolu – Kırgızistan (1999 Uygur Bölgesi parasında kullanılan yazı yüzü, *4)
  • 2008 İpek Yolu – Özbekistan (1999 Uygur Bölgesi parasında kullanılan yazı yüzü, *4)
  • 2012 İpek Yolu – Türkmenistan (1999 Uygur Bölgesi parasında kullanılan yazı yüzü, *4)
  • 2013 İpek Yolu – İran (1999 Uygur Bölgesi parasında kullanılan yazı yüzü, *4)
  • 2014 İpek Yolu – Kayseri (1999 Uygur Bölgesi parasında kullanılan yazı yüzü, *4)

Madalyon Çalışmaları:

  • 1988 Türk Nümismatik Derneği “İsmail Galip Bey” Madalyonu
  • 1999 Türk Nümismatik Derneği “Cüneyt Ölçer” Madalyonu
  • 2001 Darphane’nin Kuruluşu 1467 Madalyonu

 

* Cumhuriyet dönemi Türk paralarının desenlerini tasarlayan diğer sanatçıların listesi için tıklayın.

 

[1] Paraların deseni Etem Çalışkan‘a, rölyef ve kalıp uygulaması Hakkı Baha Çavuşgil’e aittir (*27, Sf. 51).

[2] Paranın Atatürk portreli tura tarafı Suat Özyönüm eseridir (*27, Sf. 68).

[3] Paraların deseni Turhan Selçuk‘a, rölyef ve kalıp uygulaması Hakkı Baha Çavuşgil’e aittir (*27, Sf. 153 & 165).

[4] Paraların yazı yüzü deseni Tekin Gülbasar‘a aittir.

ilave okuma: https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1548617739.pdf

Cemal Işıksel (1905 ~ 1989)

Çeşitli banknot ve madeni parada kullanılan Atatürk portresi, Cemal Işıksel’in fotoğrafları temel alınarak üretildi.

  • 1962’de tedavüle verilen 5. Emisyon, 4. tertip 100 Lira ile, aynı yıl çıkan 3. tertip 500 Liralarda görülen Jan Piwczyk eseri Atatürk portresi
  • 7. Emisyon 5.000 Liralık banknotta gravör Selahattin Tuğa eseri portre
  • 7. Emisyon 100.000 ~ 20.000.000 arası banknotlarda ve sonradan benzer tasarımda basılan 8. Emisyon 1, 5, 10 ve 20 Yeni Liralarda gravör Şükrü Ertürk eseri portre
  • 1973, Cumhuriyet’in 50. yıldönümü altın ve gümüş hatıra paralarda Avni Kumuk eseri portreler
  • 2002 yılı 250Bin Lira ve benzer şekil ile 2005 yılı 25 Yeni Kuruşta Nesrin Ekşi Schnepf eseri portre
  • 2005 yılı 1 Yeni Türk Lirası, Hakkı Baha Çavuşgil eseri Atatürk portresi
  • 8. Emisyon 50 ve 100 Lira Şükrü Ertürk gravürü Atatürk portresi
  • 9. Emisyon 20, 50 (gravör Nazan Tanyu), 100 ve 200 Lira (gravör Mustafa Çakırcalı) Atatürk portreleri

(Atatürk’ü sola bakar halde resmedebilmek için bazı fotoğraflar aynalanarak kullanıldı)

1905’te İstanbul’da doğan Cemal Işıksel, İstanbul Hükümetine karşı hazırlanan fetvayı kaleme alan Müderris Hasan Fehmi Efendi’nin oğludur. İlk Atatürk fotoğrafını, 1924’te Dumlupınar Zaferi’nin ikinci yıl kutlama törenlerine katılmak üzere Afyon yolculuğuna çıkılırken, istasyonda çekti. Daha sonra da Atatürk’ün bütün yurt gezilerine özel fotoğrafçısı olarak katıldı. Falih Rıfkı Atay, bir yazısında “Rahmetli Lider bütün fotografçılar arasından onu seçmişti.” diye bahseder. Işıksel de Atatürk’ü objektifinin gördükleriyle ebedileştirmeye çalıştı.

Türkiye’yi ziyaret eden yabancı devlet adamlarının da fotoğraflarını çekti ve Cumhuriyet’in ilk 40 yılına ait çok zengin bir fotoğraf arşivi oluşturdu. Çektiği Atatürk fotoğraflarının bazıları para ve pullara basıldı.

1926 yılında Cumhuriyet gazetesinin kurucusu Yunus Nadi’nin çağrısı üzerine Cumhuriyet’e geçti. Daha sonra, Atatürk’ün isteği ile Hâkimiyet-i Milliye ve Ulus Gazetelerinin de foto muhabirliğini üstlendi. 1956 yılına kadar aktif olarak sürdürdüğü foto muhabirliğini 1963’te noktaladı.

Atatürk’ün fotoğrafçılarına gösterdiği ilgiyi Cemal lşıksel, Abdi İpekçi’ye verdiği ve 6 Kasım 1972 tarihli Milliyet Gazetesinde yayımlanan röportajında şöyle anlatır:

“1932 senesinde Birinci Tarih Kongresi kongre azalarına Marmara Köşkü’nde bir çay verildi. Ben de gittim. Orada resim çekmek için münasip bir poz bekliyordum: Atatürk beni gördü. Döndü, etrafını almış olan tarih profesörlerine, tarih hocalarına; “Bu memlekette,” dedi. “Bütün istibdatları yıktık, yalnız şu Cemal’in istibdadından kurtulamadık. Söyle bakalım, nasıl resim çekmek istiyorsun, nerde duralım, nasıl duralım?”

Ben tabi ezildim büzüldüm, “Nasıl emrederseniz Paşam” dedim. Çünkü böyle bir iltifatı beklemiyordum. “Etrafınıza” dedim, “gelsin profesörler, öyle bir resim çekeyim.”

“Peki haydi gelin bakalım” dedi. Benim en güzel hatıralarımdan bir tanesi bu.”

İlki 10 Kasım 1965’te Ankara’da Alman Kültür Merkezi sergi salonunda olmak üzere 26 kez Atatürk Fotoğrafları sergisi açan Işıksel, 1969 yılında Ankara’daki dairesini sürekli bir Atatürk Fotoğrafları sergisi haline getirdi ve bu fotoğraflardan bir Atatürk albümü oluşturdu (1969).

Cemal Işıksel, 1989’da İstanbul’da vefat etti.

 

 

* Cumhuriyet paralarında eserleri yer alan diğer sanatçıların listesi için tıklayın.

 

(*1) Atatürk Ansiklopedisi; Atatürk’ün fotoğrafçıları, Hüseyin Çoğun

(*2) “Atatürk fotoğrafçıları” başlıklı Seyit Ali Ak imzalı makale (Hürriyet Sanat & Edebiyat dergisi “Gösteri”, 30 no’lu Mayıs 1983 sayısı, sf. 22)

kapak resmi: FİBHaber

Türkiye’nin Hayvanları Seti

  1. Anadolu Parsı (Anatolian Leopard)
  2. Sivas Kangal Çoban Köpeği (Kangal Dog)
  3. Boz Ayı (Grizzly Bear)
  4. Çizgili Sırtlan (Striped Hyena)
  5. Anadolu Yaban Koyunu (Anatolian Mouflon)
  6. Ankara Keçisi (Angora Goat)
  7. Yediuyur (Hazel Dormouse)
  8. Arap Tavşanı (Five-Toed Jerboa)
  9. Çöl Varanı (Desert Monitor)
  10. Uzun Kulaklı Kirpi (Long-Eared Desert Hedgehogs)
  11. Ankara Kedisi (Angora Cat)

Paraların sanatçıları:

 

Türkiye’nin Çiçekleri Seti

2002 yılında üretilen ve 13 hatıra paradan oluşan Türkiye’nin Çiçekleri seti, ayrı ayrı ve kutulu set halinde satışa sunuldu.

  1. Yanardöner (Centaurea Tchihatcheffii)
  2. Şakayık (Paeonia Turcica)
  3. Safran (Crocus Sativus)
  4. Anadolu Orkidesi (Orchis Anatolica)
  5. Allıgelin (Tchihatchewia Isatidea)
  6. Çakalnergis (Sternbergia Candida)
  7. Benekli Yılanyastığı (Arum Maculatum)
  8. Akçaçıngırak (Campanula Betulifolia)
  9. Anadolu Keteni (Linum Anatolicum)
  10. Anadolu Glayölü (Gladiolus Anatolicus)
  11. Antalya Süseni (Iris Pamphylica)
  12. Domuztopalağı (Cyclamen Trochopteranthum)
  13. Manisa Lalesi (Tulipa Orphanidea)

Paraların sanatçıları:

Türkiye’nin Kuşları Seti

2001 yılında, 28 x 28 mm ölçülerinde köşeleri yuvarlatılmış kare formunda ve 7.500.000 Lira nominal değerde gümüşten üretilen setin paraları:

  1. Toy (Otis Tarda)
  2. Yeşil Arıkuşu (Merops Superciliosus)
  3. Kelaynak (Geronticus Eremita)
  4. Kızıl Akbaba (Gyps Fulvus)
  5. Turaç (Francolinus Francolinus)
  6. Tepeli Pelikan (Pelecanus Crispus)
  7. İzmir Yalıçapkını (Halcyon Smyrnensis)
  8. Sakallı Akbaba (Gypaetus Barbatus)
  9. İshak Kuşu (Otus Scops)
  10. Küçük Karabatak (Phalacrocorax Pygmeus)
  11. Yaz Ördeği (Marmaronetta Angustirostris)
  12. Saz Horozu (Porphyrio Porphyrio)
  13. Şah Kartal (Aquila Heliaca)
  14. Ala Sığırcık (Sturnus Roseus)
  15. Dikkuyruk (Oxyura Leucocephala)

Paraların sanatçıları:

 

Nacar Saatleri ile Darphane arasındaki işbirliği ile 50şer adet üretilen kol saatlerinin kadranı olarak da kullanıldı.

2009 yılında Şah Kartal ve Sakallı Akbaba desenleri ile 1 TL değerinde bir küpronikel hatıra para da üretildi.

Aynı kuş desenleri ile 2018 yılında 1 Kuruş değerinde küpronikel olarak Anadolu’ya Özgü Kuşlar adıyla bir başka seri de üretildi.

(yine “Anadolu’ya Özgü Kuşlar” isminde, 2019 yılında bimetal alaşımdan üretilen, ancak farklı kuşların resmedildiği bir başka seri de mevcuttur)

Binyılın Türkleri Setleri

İlki 2001’de, ikincisi 2004’te olmak üzere iki kısım halinde üretilen setlere dahil hatıra para ve madalyonlar:

Binyılın Türkleri Seti I (2001)

Binyılın Türkleri Seti II (2004)

Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşunun 700. yılı Seti

1999 Yılında bir altın ve dört gümüş paradan oluşan set üretildi.

Cumhuriyet’in 75. Yılı Seti

1998’de Cumhuriyet’in 75. Yıldönümü Kutlamaları kapsamında, biri altın altısı gümüş hatıra paradan oluşan takım üretildi.

Masal Kahramanları Serisi

  1. 2015 Nasreddin Hoca “Parayı veren, düdüğü çalar”
  2. 2016 Nasreddin Hoca “Göle maya çalmak”
  3. 2017 Nasreddin Hoca “Ye kürküm ye”
  4. 2018 Nasreddin Hoca “Bindiğin dalı kesme”
  5. 2019 Nasreddin Hoca “Dünyanın ortası burasıdır”
  6. 2020 Nasreddin Hoca “Fil Hikayesi”
  7. 2021 Nasreddin Hoca “Kazan doğurdu”
  8. 2023 Nasreddin Hoca “Tartı”

Masal Kahramanları Serisine resmen dahil olmamakla beraber, benzer bir tema olarak Keloğlan hatıra parası da basıldı

Nasrettin Hoca konulu daha eski paralar ve eskizler.

Olimpiyat Oyunları Serisi

2000’de Avustralya’nın Sidney şehrinde oynanan Yaz Olimpiyatları için basılan hatıra paralar:

  1. Kayak (Nesrin Ekşi)
  2. Uzun Atlama (Michael Otto)
  3. Cirit (W. Wronski)
  4. Güreş (Hakkı Baha Çavuşgil)